افزایش تمرکز در دانش آموزان مانند کوک کردن یک ساز برای نواختن موسیقی دلنشین است و وقتی درست انجام شود، اغلب ذهن را تیز، متمرکز و آماده به کار نگه می‌دارد. تمرکز داشتن شامل هر چیزی است که در ذهن و بیرون از آن رخ می‌دهد. اگر درگیری فکری نداشته باشید و عوامل بیرونی مانند فشار وارد والدین وجود نداشته باشد، آماده استفاده از نهایت پتانسیل ذهنی خود هستید. درحقیقت، تمرکز چیزی فرار است و اینکه فرض کنیم توانایی تمرکز به مدت طولانی را داریم، موضوعی اشتباه است؛ اما حفظ تمرکز حتی به مدت کوتاه می‌تواند در یادگیری و تثبیت مطالب در ذهن به صورت بلند مدت موثر باشد. در این بررسی از وبسایت «آکادمی همای» در مورد دلایل نداشتن تمرکز و راه‌های افزایش توجه در زمان حال می‌پردازیم.
آنچه در ادامه می‌خوانید
چرا دانش آموزان تمرکز کافی ندارند؟
یکی از دلایل اصلی مشکل دانش آموزان در تمرکز، محیط آنهاست. کلاس‌های درس و محل مطالعه در خانه پر از سر و صدا، وقفه‌ها یا عوامل حواس‌پرتی مانند گوشی همراه و فضای مجازی می‌توانند به سرعت توجه را از یادگیری منحرف کنند. صدای مداوم نوتیفیکشن‌های موبایل، وسوسه بای با پلی استیشن و حتی پچ‌پچ اعضای خانواده می‌تواند توانایی تمرکز دانش آموزان را مختل کند. عوامل ذهنی و روانی نیز نقش کلیدی در کاهش تمرکز دارند. استرس امتحان، اضطراب و کمبود خواب آرام می‌تواند توانایی دانش‌آموز را در جذب و پردازش اطلاعات تحت تاثیر قرار دهد.
مدیریت ضعیف زمان و عدم وجود یک برنامه ساختاریافته اغلب باعث می‌شود دانش آموزان دچار سردرگمی شوند و مطمئن نباشند که باید از کجا شروع کنند. علاوه بر این، تفاوت در سن و مراحل رشد بر تمرکز تاثیر می‌گذارد. دانش آموزان دبستانی به طور طبیعی دامنه توجه کوتاه‌تری دارند، در حالی که دانش آموزان دبیرستانی ممکن است با چالش‌های عاطفی پیچیده‌تری روبرو شوند که در تمرکز آنها اختلال ایجاد می‌کند. درک این علل اصلی می‌تواند راه را برای پیدا کردن بهترین روش افزایش تمرکز در مطالعه باز کند.
به طور کلی، دلایل نداشتن تمرکز عبارتند از:
- کمبود خواب و خستگی: خواب ناکافی یا بی‌کیفیت باعث اختلال در عملکرد شناختی و کاهش تمرکز می‌شود.
- استرس و اضطراب: فشارهای تحصیلی، امتحانات و انتظارات بالا می‌توانند منجر به استرس و در نتیجه کاهش تمرکز شوند.
- تغذیه نامناسب: کمبود مواد مغذی مانند آهن، امگا ۳ و ویتامین‌های گروه B می‌تواند بر تمرکز تاثیر منفی بگذارد.
- محیط مطالعه نامناسب: سروصدا، نور نامناسب و دمای نامتعادل می‌توانند تمرکز دانش آموزان را کاهش دهند.
- اختلالات توجه مانند ADHD: برخی دانش آموزان به دلیل اختلالات توجه و بیش‌فعالی دچار مشکل در تمرکز هستند.
- تغییرات بلوغ و نوسانات خلقی: در دوران نوجوانی، تغییرات هورمونی می‌تواند باعث نوسانات خلقی و کاهش تمرکز شود.
- فشارهای اجتماعی و خانوادگی: توقعات بیش از حد والدین و مقایسه با همسالان می‌تواند منجر به استرس و کاهش تمرکز شود.
- عدم علاقه به موضوع درسی: بی‌علاقگی به درس می‌تواند باعث کاهش انگیزه و تمرکز در دانش آموزان شود.
- مشکلات تشخیص داده نشده: برخی دانش آموزان ممکن است به دلیل مشکلات یادگیری مانند نارساخوانی (Dyslexia) دچار کاهش تمرکز شوند.
راهکارهای افزایش تمرکز در دانش آموزان
چندین راهکار کاربردی وجود دارد که می‌توانید برای افزایش تمرکز در زمان مطالعه کنکور خود به کار بگیرید. در ادامه به راهکارهای افزایش تمرکز در دانش آموزان اشاره می‌کنیم:
طراحی یک فضای مطالعه استاندارد
یک فضای مطالعه منظم و آرام به مغز کمک می‌کند تا محیط را با تمرکز و بهره‌وری مرتبط کند. این فضا باید عاری از عوامل حواس‌پرتی باشد، نور مناسب داشته باشد و به لوازم ضروری مانند خودکار، دفترچه یادداشت و ساعت یا تایمر مجهز باشد.
شخصی‌سازی این فضا با دکوراسیون ساده نیز می‌تواند آن را جذاب‌تر کند. به عنوان مثال، سارا 15 ساله در انجام تکالیفش در فضای نشمین خانه مشکل داشت، جایی که سر و صدا و حرکت دیگران ذهن او را مختل می‌کرد. وقتی والدینش در اتاق خوابش یک گوشه مطالعه با میز و چراغ ایجاد کردند، توانایی تمرکز او بهبود یافت و تکالیفش سریع‌تر و دقیق‌تر انجام شد.
استفاده از روش‌های پاداش و تقویت مثبت
پاداش دادن به دانش آموزان برای حفظ تمرکز، رفتار مثبت مکرر را تشویق می‌کند. این می‌تواند شامل ستایش کلامی، برچسب‌ها، خوراکی‌های کوچک یا زمان بازی اضافی باشد. تقویت مثبت به دانش آموزان کمک می‌کند تا انگیزه بگیرند و اعتماد به نفس ایجاد کنند.
به عنوان مثال، وقتی آیدا 12 ساله برای یک جلسه درس خواندن ۲۵ دقیقه‌ای بدون حواس‌پرتی تمرکز کرد، معلمش یک کارت امتیاز به او داد. پس از جمع‌آوری پنج کارت امتیاز، توانست زمان بیشتری را برای تفریح به عنوان پاداش به دست آورد. آیدا چون می دانست پاداش می گیرد، تلاش بیشتری برای درس خواندن به خرج داد.
تقسیم زمان مطالعه به بازه‌های کوتاه
کودکان دامنه توجه کمتری دارند، بنابراین تقسیم زمان مطالعه به بازه‌های قابل مدیریت از خستگی و کسالت جلوگیری می‌کند. تکنیک پومودورو شامل مطالعه به مدت 20 تا 25 دقیقه و به دنبال آن یک استراحت 5 دقیقه‌ای است. پس از چهار چرخه، یک استراحت طولانی‌تر انجام می‌شود.
لیلی 10 ساله که در نشستن طولانی مدت مشکل داشت، شروع به استفاده از یک تایمر رنگارنگ برای پیروی از این روش کرد. والدینش در زمان استراحت، پاداش‌های کوتاهی مانند رقص یا میان وعده خوشمزه اضافه کردند. در نتیجه، او در انجام تکالیفش بهتر شد و دیگر از زمان مطالعه نمی‌ترسید. فواصل زمانی ساختار یافته، مغز را تازه نگه می‌دارد و کیفیت یادگیری را افزایش می‌دهد.
اهمیت خواب، تغذیه و فعالیت بدنی منظم
عادات سالم تاثیر زیادی بر تمرکز دانش آموزان دارند. کمبود خواب، رژیم غذایی نامناسب و عدم فعالیت منجر به خستگی و مه ذهنی می‌شود. کودکان به حداقل ۸ تا ۱۰ ساعت خواب، وعده‌های غذایی متعادل و ورزش روزانه نیاز دارند.
رضا 17 ساله ساله اغلب در کلاس خسته و در طول درس حواسش پرت می‌شد. او علت بی حوصلگی برای درس خواندن را نمی دانست. والدینش میان وعده‌های مغذی را با میوه و آجیل جایگزین کردند، ساعت خواب ۹:۳۰ شب را تعیین کردند و ورزش‌های بعد از مدرسه را تشویق کردند. ظرف دو هفته، انرژی او بیشتر شد و او شروع به شرکت فعال‌تر در درس‌ها کرد. سلامت جسمی خوب، استقامت ذهنی را افزایش می‌دهد و به دانش آموزان کمک می‌کند تا در طول روز هوشیار بمانند.
کاهش مصرف موبایل و بازی در ساعات خاص
زمان زیاد استفاده از موبایل، مغز را بیش از حد تحریک کرده و تغییر به سمت کارهای متمرکز را دشوارتر می‌کند. تعیین ساعات خاص برای استفاده از تلفن همراه و بازی به ایجاد مرزها کمک می‌کند. والدین و معلمان می‌توانند از اپلیکیش‌‌های گوشی یا روش‌های دیگر برای برنامه ریزی موثر برای درس خواندن و داشتن زمان استراحت در طول تکالیف استفاده کنند.
لیلا 10 ساله قبلاً در زمان درس خواندن دائماً اینستاگرام را نگاه می‌کرد. خانواده‌اش بر سر یک قانون توافق کردند؛ از ساعت ۶ تا ۸ عصر بدون تلفن یا بازی! او اکنون تلفن خود را در اتاق دیگری نگه می‌دارد و از یک تایمر فیزیکی استفاده می‌کند. این عادت ساده منجر به تمرکز بهتر و تکمیل سریع‌تر تکالیف شد.
نقش والدین و معلمان در تقویت تمرکز
والدین نقش بسیار مهمی در افزایش ذهن دانش آموزان دارند. در ادامه به تاثیرات این نقش مهم می‌پردازیم:
حمایت بدون فشار
والدین و معلمان نقش مهمی در تشویق بدون ایجاد اضطراب دارند. فشار بیش از حد برای انجام کارها می‌تواند استرس را افزایش داده و توانایی تمرکز کودک را کاهش دهد. در عوض، ارائه حمایت عاطفی، درک مشکلات و تجلیل از پیشرفت‌های کوچک، اعتماد به نفس را افزایش می‌دهد.
به عنوان مثال، امیر ۱۲ ساله اغلب قبل از آزمون‌های ریاضی مضطرب می‌شد. معلمش مقایسه او با دیگران را متوقف کرد و در عوض تلاش‌ها و موفقیت‌های کوچک او را تحسین کرد. امیر به تدریج در طول درس احساس آرامش و تمرکز بیشتری کرد. محیط‌های حمایتی به دانش آموزان کمک می‌کند تا بدون ترس از قضاوت، برای تلاش، شکست و پیشرفت احساس امنیت کنند. این موضوع به طور مستقیم تمرکز و انگیزه آنها را افزایش می‌دهد.
آموزش مهارت‌ها برای نظم شخصی
خود انضباطی یک مهارت اساسی برای تمرکز و توجه است. والدین و معلمان می‌توانند به کودکان کمک کنند تا زمان خود را مدیریت کرده و به اهداف قابل دستیابی برسند. آموزش دانش آموزان برای تقسیم وظایف به بخش‌های کوچکتر و نظارت بر پیشرفتشان، استقلال پذیری را در آنها را تقویت می‌کند.
به عنوان مثال، هانا ۱۰ ساله یاد گرفت که یک چک لیست ساده بعد از مدرسه را با مادرش ایجاد کند؛ ۳۰ دقیقه تکالیف، به دنبال آن یک استراحت، سپس ۱۵ دقیقه مرور. با گذشت زمان، او به یادآوری‌های کمتری نیاز داشت و مطالعه موثر را شروع کرد. کمک به کودکان برای ایجاد ساختار، مغز را برای تمرکز روی کار آموزش می‌دهد و عادات تمرکز طولانی‌مدت را تقویت می‌کند.
الگو بودن والدین در تمرکز
کودکان اغلب رفتار بزرگسالان را تقلید می‌کنند. وقتی والدین رفتار متمرکزی مانند خواندن بدون وقفه، محدود کردن استفاده از تلفن در حین کار را انجام می‌دهند، کودکان از آنها الگوبرداری می‌کنند. معلمانی که رویکردهای منظم و آرام را برای وظایف کلاس درس تدوین می‌کنند نیز بر دانش آموزان تأثیر مثبت می‌گذارند.
نیما 17 ساله دید که پدرش هنگام مطالعه تلفن خود را کنار می‌گذارد. نیما با الهام گرفتن، همین کار را با تکالیف مدرسه خود انجام داد. با گذشت زمان، او نظم بیشتری پیدا کرد و از مطالعه لذت برد. الگوسازی تمرکز و اولویت‌بندی وظایف مبتنی بر توجه می‌تواند به طور نامحسوس اما قدرتمندی عادات خود کودک را شکل دهد.
تمرین‌ها و تکنیک‌های کاربردی
چندین تکنیک و تمرین برای افزایش تمرکز و کنترل ذهن در دانش آموزان وجود دارند که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم:
بازی‌های تقویت تمرکز (مثل پازل، سودوکو، بازی‌های حافظه)
بازی‌های تقویت تمرکز مانند پازل، سودوکو و بازی‌های حافظه ابزارهای بسیار خوبی برای تقویت تمرکز و چابکی شناختی هستند. این فعالیت‌ها مغز را برای تشخیص الگوها، حفظ جزئیات و به‌کارگیری منطق به چالش می‌کشند. تمرین منظم، استقامت ذهنی، حل مسئله و توانایی تمرکز روی یک کار واحد بدون حواس‌پرتی را بهبود می‌بخشد.
به عنوان مثال، حل پازل، استدلال بصری-فضایی را افزایش می‌دهد، در حالی که سودوکو تفکر منطقی را تقویت می‌کند. بازی‌های افزایش تمرکز و تقویت حافظه، مانند یادآوری کلمات، حافظه کوتاه‌مدت و توجه به جزئیات را آموزش می‌دهند. این بازی‌ها به ویژه برای دانش آموزانی مفید هستند که در کارهای روزانه خود به تمرکز قوی نیاز دارند،. ثبات و افزایش سطح دشواری، اثربخشی آنها را بهینه می‌کند.
تمرین‌های تنفسی و ریلکسیشن
تکنیک‌های تنفس و آرامش برای آرام کردن ذهن و افزایش وضوح ذهنی مؤثر هستند. تمرینات تنفس عمیق، مانند روش ۴-۷-۸ یا تنفس دیافراگمی، سیستم عصبی پاراسمپاتیک را فعال می‌کنند و استرس و اضطراب را کاهش می‌دهند. این امر باعث تفکر واضح‌تر و تمرکز بهتر می‌شود.
آرامش تدریجی عضلات که در آن گروه‌های عضلانی را منقبض و رها می‌کنید، به آزادسازی تنش فیزیکی کمک می‌کند. ذهن آگاهی و مراقبه‌های هدایت‌شده نیز توجه را به لحظه حال متمرکز می‌کنند و آشفتگی ذهنی را کاهش می‌دهند. تمرین روزانه این تمرینات، حتی فقط برای چند دقیقه می‌تواند تمرکز را افزایش دهد. این روش‌ها برای رفاه شخصی و عملکرد شناختی بسیار مفید هستند.
آموزش مهارت مدیریت زمان
مدیریت زمان برای حفظ بهره‌وری و تمرکز ذهنی ضروری است. آموزش مدیریت زمان شامل یادگیری نحوه تعیین اولویت‌ها، تقسیم وظایف بزرگ و تخصیص موثر زمان است. ابزارهایی مانند تکنیک پومودورو، ماتریس آیزنهاور و برنامه‌ریزان روزانه به افراد کمک می‌کنند تا کار خود را سازماندهی کرده و از تعلل جلوگیری کنند.
استفاده موثر از زمان، بار اضافی شناختی (استفاده از نهایت تمرکز و حافظه به صورت طولانی) را کاهش می‌دهد و به مغز اجازه می‌دهد تا به طور کامل روی یک کار در یک زمان تمرکز کند. همچنین با ایجاد حس کنترل بر برنامه فرد، استرس را کاهش می‌دهد. تسلط بر این مهارت‌ها منجر به بهبود تمرکز، دستیابی به هدف و تعادل بهتر کار و زندگی می‌شود. مانند هر مهارتی، تمرین منظم نتایج مثبتی به همراه دارد.
معرفی خدمات آکادمی همای برای تمرکز دانش آموزان
آکادمی هما به عنوان یک بستر جامع برای کمک به دانش آموزان در افزایش تمرکز و تقویت حافظه است. در ادامه به معرفی خدمات آکادمی همای اشاره می‌کنیم:
دوره‌های تمرکز، تندخوانی، و تقویت حافظه
آکادمی همای دوره‌های تخصصی را برای بهبود تمرکز، سرعت خواندن و حافظه دانش آموزان ارائه می‌دهد. این دوره‌ها تکنیک‌های علمی مانند نقشه ذهنی، تصویرسازی بصری و تکرار فاصله‌دار را برای تقویت مهارت‌های شناختی ترکیب می‌کنند. دوره آموزش افزایش تمرکز و کاهش استرس بر کاهش حواس‌پرتی و بهبود حافظه در طول جلسات مطالعه اشاره دارد.
همچنین دوره آموزش تندخوانی آکادمی همای به دانش آموزان می‌آموزد که چگونه بدون کاهش درک مطلب، به طور موثر درس بخوانند، در حالی که تکنیک‌های تقویت حافظه از جمله ابزارهای یادآوری را برای بهبود حفظ اطلاعات به کار می‌گیرند. این دوره‌ها متناسب با نیازهای منحصر به فرد هر دانش‌آموز طراحی شده‌اند و تضمین می‌کنند که آنها پایه محکمی برای موفقیت تحصیلی و یادگیری مادام‌العمر ایجاد می‌کنند.
مشاوره آموزشی برای والدین و دانش آموزان
آکادمی همای اهمیت یک محیط یادگیری حمایتی را چه در خانه و چه در مدرسه درک می‌کند. خدمات مشاوره آموزشی آنها به والدین و دانش آموزان کمک می‌کند تا چالش‌های تحصیلی را پشت سر بگذارند. برای والدین، راهنمایی‌های تخصصی در مورد چگونگی ایجاد یک فضای مطالعه بهینه، مدیریت حواس‌پرتی‌ها و تقویت نگرش مثبت به یادگیری ارائه می‌شود.
برای دانش آموزان، استراتژی‌های موثر و مطابق با شرایطشان برای بهبود عادات مطالعه، مدیریت زمان و تمرکز تدوین می‌شود. چه انتخاب تکنیک‌های مطالعه‌ی مناسب باشد و چه ارائه نکاتی برای مدیریت استرس امتحان، خدمات آکادمی همای تضمین می‌کند که هم والدین و هم دانش آموزان برای دستیابی به موفقیت تحصیلی و رشد شخصی با هم همکاری کنند.
کلام آخر
افزایش تمرکز در دانش آموزان برای موفقیت تحصیلی و رشد شخصی ضروری است. با گنجاندن استراتژی‌هایی مانند آموزش تمرکز، تندخوانی و تکنیک‌های تقویت حافظه، دانش آموزان می‌توانند مهارت‌های شناختی لازم برای جذب سریع اطلاعات و حفظ مؤثر آن را توسعه دهند. علاوه بر این، ایجاد یک محیط ساختاریافته و حمایتی، با راهنمایی دانش آموزان و والدین، سطح تمرکز را افزایش می‌دهد. دانش آموزان با ابزارهای مناسب و تمرین مداوم می‌توانند توانایی خود در تمرکز را به طور قابل توجهی بهبود بخشند. این موضوع منجر به عملکرد بهتر در مدرسه و پایه قوی‌تری برای یادگیری مادام‌العمر می‌شود. برای اطلاع از دوره‌ها آموزشی آکادمی همای با تیم مشاوران ما تماس بگیرید.