تمرکز به معنای توجه کامل به موضوعی خاص است بدون اینکه هیچ احساس یا فکر غیر مرتبط دیگری داشته باشید. بسیاری از افراد تمرکز نسبی دارند و کسی نمی‌تواند ادعا کند که همیشه حواس پرت و یا همواره فردی متمرکز است. همچنین تمرکز کردن همیشه آسان نیست و گاهی اوقات به سخت‌ترین کار ممکن تبدیل می‌شود.
علت عدم تمرکز در درس خواندن یا انجام کارهای مهم برای افراد مختلف بسیار متفاوت است. برای مثال علت عدم تمرکز در برخی افراد می‌تواند به خاطر دلایل روانشناختی و در برخی دیگر به دلایل فیزیکی و بدنی باشد. در هر صورت اگر بتوانید علت عدم تمرکز هنگام درس خواندن را پیدا کنید به راحتی امکان حل این مشکل وجود خواهد داشت. به خاطر داشته باشید که تمرکز یک امر ذاتی نیست و می‌توان آن را به صورت اکتسابی با تمرین و تکرار به دست آورد.
علت‌های فیزیکی عدم تمرکز در درس خواندن
تحقیقات نشان می‌دهد که هر وقت شما تمرکز خود را از دست می‌دهید باید زمان بیشتری را صرف انجام یک کار کنید؛ بنابراین شناخت عواملی که باعث از بین رفتن تمرکز می‌شوند می‌تواند باعث صرفه‌جویی در زمان و انرژی شما شود. گاهی اوقات علت عدم تمرکز در درس خواندن جنبه‌های فیزیکی دارد. برخی از عواملی که در این دسته جای می‌گیرند؛ عبارت‌اند از:
خستگی
خستگی می‌تواند مهم‌ترین علت حواس پرتی هنگام درس خواندن باشد. برای جلوگیری از خستگی و خمودگی در هنگام درس خواندن باید به اندازه کافی استراحت کنید. البته تکنیک‌های زیادی نیز وجود دارد که می‌تواند به شما در این زمینه کمک کند. برای مثال یکی از بهترین تکنیک‌های رفع خستگی در هنگام مطالعه، تکنیک پومودورو نام دارد.
در این تکنیک فرد باید پس از 25 تا 30 دقیقه مطالعه بین 5 تا 10 دقیقه به استراحت بپردازد. اگر احساس می‌کنید که این زمان مطالعه برای شما بسیار کوتاه است می‌توانید آن را به 40 دقیقه افزایش دهید. نکته‌ای که نباید از یاد ببرید، استراحت در بازه‌های زمانی مشخص است. این کار بسیار ساده می‌تواند تأثیر شگفت‌انگیزی بر روی تمرکز شما در حین درس خواندن داشته باشد.
گرسنگی
همان‌طور که ماشین بدون بنزین نمی‌تواند کار کند، بدن انسان نیز بدون غذا خوردن نمی‌تواند به درستی از عهده انجام کارها بربیاید. یکی از اشتباهات رایج در میان دانشجویان و دانش‌آموزان حذف وعده‌های غذایی است. شما هرگز نباید وعده‌های غذایی خود را حذف کنید.
برای مثال صبحانه تاثیر زیادی بر روی افزایش تمرکز ذهن دارد. افرادی که صبحانه نمی‌خورند بیشتر از بقیه دچار عدم تمرکز می‌شوند. سعی کنید در وعده‌های غذایی مختلف مواد غذایی مقوی مانند انواع مغزیجات، پروتئین‌ها و کربوهیدرات‌های پیچیده را بگنجانید. در عوض تا جایی که می‌توانید از خوردن مواد غذایی مضر و تنقلات دوری کنید.
کم خوابی
همه انسان‌ها باید در طول شبانه‌روز هفت ساعت بخوابند. کاهش ساعت خواب می‌تواند علت عدم تمرکز در درس خواندن و انجام برخی از فعالیت‌های مهم دیگر باشد. اگر در برنامه کاری روزانه خود دچار مشکل هستید و یا نمی‌توانید به خوبی تمرکز کنید؛ احتمالاً مشکل کمبود خواب دارید.
استراحت کافی در طول شبانه‌روز می‌تواند قدرت کافی برای تمرکز کردن را در اختیارتان قرار دهد پس این مسئله را نادیده نگیرید و زمان کافی به خوابیدن اختصاص دهید. همچنین اگر دچار کم خوابی مفرط هستید بهتر است به پزشک مراجعه کرده و درمان را آغاز کنید. تا زمانی که این مشکل به طور کامل برطرف نشود نمی‌توانید از خودتان انتظار داشته باشید که بتوانید بر روی کارهای مهم صد در صد تمرکز کنید.
کاهش تمرکز و توجه
خواب کم می‌تواند تمرکز را در مدت کوتاهی کاهش دهد. این باعث مشکلات در مطالعه، کار، و انجام وظایف روزانه می‌شود.
افزایش استرس
خواب کم می‌تواند باعث افزایش سطح استرس و اضطراب شود. ذهنی که به خوبی استراحت نکرده است، به سختی می‌تواند با استرس‌های روزانه برخورد کند.
کاهش عملکرد حافظه و یادگیری
خواب به حفظ و بهبود حافظه و فرآیند یادگیری کمک می‌کند. عدم خواب کافی می‌تواند باعث کاهش عملکرد حافظه و توانایی یادگیری شود.
افت انرژی و تندرستی عمومی
خواب کم می‌تواند باعث احساس خستگی مداوم، افت انرژی و کاهش تندرستی عمومی شود. افراد ممکن است احساس کنند که نیاز به استراحت دارند.
کم تحرکی
ورزش ذهن را فعال و پویا نگه می‌دارد. اگر به برنامه روزانه افراد موفق نگاهی بیندازید؛ متوجه می‌شوید که آن‌ها حتماً در طول روز ساعاتی را به ورزش کردن اختصاص می‌دهند. کم تحرکی می‌تواند زمینه‌ساز بسیاری از مشکلات جسمی و روحی مانند عدم تمرکز در درس خواندن شود.
نتایج حاصل از تحقیقات زیادی نشان می‌دهد که ورزش کردن بر روی تمرکز تأثیر مثبت دارد. شما با ورزش کردن می‌توانید خواب بهتر و باکیفیت‌تری را تجربه کنید. اگر تا به حال برای ورزش کردن برنامه مشخصی نداشته‌اید؛ بهتر است همین حالا ورزش کردن را در برنامه روزانه خود بگنجانید.
کمبود ورزش
فعالیت‌های ورزشی کمک به تعادل هورمون‌ها و افزایش اندام عصبی می‌کنند. عدم ورزش منظم می‌تواند باعث کاهش تمرکز شود.
ترتیب و برنامه‌ریزی نامناسب
برنامه‌ریزی نامناسب زمان و تعیین اولویت‌های نادرست می‌توانند تمرکز را تضعیف کنند.
برای مقابله با این عوامل، مهم است که به بهبود عوامل فیزیکی خود توجه کنید. این شامل خواب کافی، تغذیه سالم، ورزش منظم، مراقبت از سلامت عمومی، و برنامه‌ریزی موثر برای مدیریت زمان می‌شود. با این اقدامات، تمرکز و توانایی در مطالعه و درس خواندن بهبود یابد.
محیط نامناسب
محیطی که پر از صدا و اشیاء غیرضروری است، می‌تواند تمرکز را مختل کند. صداهای مزاحم، اختلال‌های بصری، و حتی دمای نامناسب محیط می‌توانند باعث عدم تمرکز شوند.
علت‌های روانشناختی عدم تمرکز هنگام درس خواندن
برخی از افراد خود را انسانی حواس پرت می‌دانند و نداشتن تمرکز کافی را جزئی از شخصیت خود تصور می‌کنند؛ در حالی که این‌طور نیست. دلایل مختلفی وجود دارد که این باور را در آن‌ها به وجود آورده که انسانی حواس پرت هستند و نمی‌توانند به اندازه کافی تمرکز کنند.
گاهی اوقات این دلیل به حالات روحی و روانی فرد برمی‌گردند. اگر شما هم جزو این دسته از افراد هستید؛ بهتر است نگاهی عمیق‌تر به خود بیندازید. گاهی وجود برخی از مشکلاتی که در ادامه آن‌ها را توضیح خواهیم داد می‌تواند علت عدم تمرکز هنگام درس خواندن یا انجام برخی کارهای مهم دیگر باشد.
استرس
استرس و اضطراب از جمله عواملی هستند که بیشترین تأثیر را بر روی عدم تمرکز در هنگام درس خواندن دارند. افرادی که دچار این مشکل هستند دائماً مشغله‌های فکری زیادی دارند و نمی‌توانند بر روی یک کار مشخص تمرکز کنند. البته عدم تمرکز فقط یکی از عوارض استرس محسوب می‌شود. بیشتر کسانی که برای سال‌های زیادی با استرس و اضطراب دست و پنجه نرم می‌کنند دارای مشکلات جسمانی مانند تپش قلب، سردرد و … نیز هستند.
روش‌های زیادی برای دوری از اضطراب وجود دارد که می‌توانند اثربخش باشند. برای مثال مدیتیشن و یوگا از جمله ورزش‌هایی هستند که می‌توانند به طور چشم‌گیری در کاهش اضطراب مؤثر باشند. با این حال اگر مدت زیادی است که دچار استرس هستید بهتر است برای درمان به یک روانشناس حاذق مراجعه کنید و از او برای حل این مشکل کمک بخواهید. همچنین شرکت در دوره‌های تندخوانی برای کنکور می‌تواند تا حدود زیادی در کاهش اضطراب دانش آموزان کنکوری مؤثر باشد.
افسردگی
افسردگی می‌تواند بر روی تمام جنبه‌های زندگی یک فرد تأثیرگذار باشد. افرادی که دچار استرس هستند از حواس پرتی و عدم تمرکز رنج می‌برند. این افراد مشکلات روحی و جسمی زیادی را تحمل می‌کنند به همین دلیل باید به دنبال راهکاری عملی و حساب‌شده برای درمان افسردگی خود باشند تا بتوانند تمرکز از دست رفته‌شان را به دست بیاورند.
افراد مبتلا به افسردگی در اکثر اوقات بی‌انگیزه هستند و تمایلی به اتمام کارها و یا شروع یک کار جدید ندارند. اگر نشانه‌های افسردگی را در خود مشاهده می‌کنید به شما پیشنهاد می‌کنیم به یک روانشناس مراجعه کنید و از او برای درمان افسردگی کمک بخواهید. درمان افسردگی زمان‌بر بوده و ممکن است در برخی موارد به درمان دارویی نیز احتیاج باشد.
بیش فعالی (ADHD)
افراد مبتلا به بیش فعالی با مشکلات زیادی در زمینه تمرکز روبه‌رو هستند. این اختلال که معمولاً در سنین کودکی قابل تشخیص است، درمان قطعی ندارد اما قابل کنترل است. بی‌قراری، حواس پرتی و عدم تمرکز از نشانه‌های مهم بیش فعالی هستند.
بسیاری از کودکان مبتلا به این اختلال عصبی، زیاد صحبت می‌کنند، دائماً بی‌قرار هستند و مشکلاتی در یادگیری دارند. تحقیقات زیادی درباره این اختلال انجام شده با این حال هنوز هم علت اصلی بیش فعالی ناشناخته است. ژنتیک و کمبود ترشح هورمون دوپامین از جمله عواملی هستند که محققان حدس می‌زنند دلیل اصلی ابتلا به بیش فعالی باشد.
ناکامی در موفقیت‌های گذشته
تجربیات ناکامی در درس خواندن می‌توانند باعث افت اعتماد به نفس شوند و تمرکز را مختل کنند. این افراد ممکن است از ادامه تلاش خود درس بزنند.
افکار پراکنده
افکار پراکنده و عدم تمرکز ذهنی می‌توانند از تمرکز موثر در درس خواندن جلوگیری کنند. این مسئله معمولاً با اضطراب و استرس مرتبط است.
اضطراب اجتماعی
برخی افراد ممکن است از ارتباط با دیگران اضطراب داشته باشند. این اضطراب می‌تواند به عدم تمرکز منجر شود، زیرا ذهن آن‌ها به مشکلات اجتماعی توجه می‌کند.
اضطراب از تکلیف‌های بزرگ
تکالیف بزرگ و پیچیده ممکن است باعث اضطراب شود و تمرکز را تضعیف کند.
اضطراب انتخاب شغلی
اگر فرد نگرانی در مورد انتخاب شغلی و آینده خود داشته باشد، ممکن است تمرکزش روی درس خواندن کم باشد.
برای مقابله با عوامل روانشناختی عدم تمرکز، ممکن است نیاز به روش‌های مدیریت استرس و اضطراب، بهبود مهارت‌های تمرکز، و استفاده از تکنیک‌های مطالعه مؤثر باشد. در برخی موارد، مشاوره روانشناختی نیز می‌تواند به فرد کمک کند تا با این مشکلات روانشناختی مقابله کند و تمرکز خود را بهبود دهد.
راهکارهایی برای رفع عدم تمرکز
با تشخیص علت عدم تمرکز هنگام درس خواندن می‌توانید گام‌های مؤثری در کاهش این مشکل بردارید و با تمرکز بهتری درس بخوانید. البته راهکارهای عمومی‌تری نیز وجود دارند که همه افراد می توانند از آن‌ها برای افزایش تمرکز خود در هنگام درس خواندن استفاده کنند. برخی این راهکارها به شرح زیر هستند.
1. ایجاد محیط مناسب مطالعه
محیط خواندن شما باید آرام و خالی از مزاحمت‌ها باشد. از حذف صداهای مزاحم مثل تلفن‌همراه، تلویزیون، یا صداهای محیطی اطمینان حاصل کنید. همچنین، از یک مکان مخصوص برای مطالعه استفاده کنید.
2. برنامه‌ریزی زمانی
برنامه‌ریزی زمانی منظم برای مطالعه و استراحت می‌تواند به بهبود تمرکز کمک کند. تعیین زمان‌های مشخصی برای مطالعه و تعهد به این زمان‌ها می‌تواند تمرکز را افزایش دهد.
3. استفاده از تکنیک های افزایش تمرکز
یادگیری تکنیک‌های مطالعه مثل تجزیه و تحلیل متن، ساخت یادداشت‌ها، تدوین خلاصه مطالب، و ایجاد نمودارها می‌تواند تمرکز را افزایش دهد.
4. تقویت مهارت‌های تمرکز
تمرین مهارت‌های تمرکز و توجه می‌تواند به بهبود تمرکز کمک کند. از تمرین‌های تنفسی یا تکنیک‌های مرتبط با آگاهی به حالت حال حاضر (mindfulness) بهره ببرید.
5. تفریح و ورزش
فعالیت‌های ورزشی و تفریحی منظم می‌توانند به تعادل عقلانی و جسمانی کمک کنند و تمرکز را افزایش دهند.
6. مدیریت استرس و اضطراب
یادگیری تکنیک‌های مدیریت استرس و اضطراب مانند مراقبه، تنفس عمیق، و یوگا می‌تواند به بهبود تمرکز کمک کند.
7. تنظیم اهداف و انگیزه
تعیین اهداف مشخص برای مطالعه و ایجاد انگیزه داخلی برای دستیابی به این اهداف می‌تواند تمرکز را افزایش دهد.
8. استفاده از تکنولوژی
اگر به درستی استفاده کنید، برخی از اپلیکیشن‌ها و ابزارهای تکنولوژیک می‌توانند به تمرکز شما کمک کنند. مثلاً اپلیکیشن‌های مدیریت زمان و تمرکز می‌توانند مفید باشند.
9. مشاوره روانشناختی
در صورتی که عدم تمرکز شما به مشکلات روانی خاصی برمی‌گردد، مشاوره از یک روانشناس متخصص ممکن است مفید باشد.
هر فرد ممکن است به راهکارهای مختلفی نیاز داشته باشد. بهترین راه برای مقابله با عدم تمرکز، تست کردن راهکارهای مختلف و انتخاب آن‌ها برای شما بهترین نتایج را به ارمغان می‌آورند.
افزایش تمرکز و حافظه با تندخوانی
تندخوانی به مرور زمان می‌تواند باعث افزایش تمرکز شما در هنگام درس خواندن شود به همین دلیل است که بسیاری از دانش آموزان برای بالا بردن میزان بهره‌وری خود در هنگام مطالعه به یادگیری تندخوانی رو می‌آورند. اگر جزو افرادی هستید که به زودی آزمون مهمی مانند کنکور پیش رویتان قرار دارد اما نمی‌توانید به اندازه کافی در هنگام درس خواندن تمرکز کنید، تندخوانی می‌تواند به شما کمک کند.
تکنیک‌های تندخوانی با هدف افزایش سرعت مطالعه به وجود آمده‌اند. اگر شما هم دوست دارید تندخوانی را فرا بگیرید می‌توانید از دوره آموزش تندخوانی آکادمی همای استفاده کنید. این دوره به صورت آنلاین برگزار می‌شود و شما بلافاصله بعد از ثبت‌نام می‌توانید به محتوای دوره دسترسی داشته باشید. حضور در این دوره برای همه افراد علاقمند به تندخوانی مناسب است. همچنین برای شرکت در این دوره به هیچ پیش‌نیازی به جز علاقه و انگیزه کافی برای یادگیری احتیاج نیست.
در ادامه توضیحاتی در مورد چگونگی انجام تندخوانی و نحوه استفاده از آن برای افزایش تمرکز و حافظه آورده‌ایم:
انتخاب متن مناسب
ابتدا باید یک متن مناسب برای تندخوانی انتخاب کنید. متن باید منطبق با علاقه‌ها و سطح شما باشد تا بتوانید به راحتی آن را تندخوانی کنید.
تعیین مقدار زمان
تعیین یک زمان معین برای تندخوانی واحد مهم است. به عنوان مثال، می‌توانید 15 تا 30 دقیقه از وقت خود را به تندخوانی اختصاص دهید.
حذف خودسانسور
در ابتدا، تلاش نکنید که هر کلمه یا جمله‌ای را درک کنید. به جای آن، تمرکز خود را بر روی تمامیت متن بگذارید. این کمک می‌کند تا تندتر و با تمرکز بیشتری بخوانید.
افزایش سرعت
با گذر زمان و تجربه، سرعت تندخوانی خود را افزایش دهید. ابتدا به طور آهسته شروع کنید و سپس تدریجاً سرعت خواندن خود را افزایش دهید.
تمرین مداوم
تندخوانی نیاز به تمرین دارد تا به تسلط برسید. به مرور زمان، توانایی تندخوانی شما بهبود خواهد یافت و تمرکز و حافظه‌تان نیز افزایش خواهد یافت.
تکنیک‌های تندخوانی
از تکنیک‌های تندخوانی مانند مشخص کردن میخانه‌ها یا استفاده از انگشتان برای هدایت چشم‌ها می‌توانید بهره‌برداری کنید.
مرور و تفکر
پس از پایان تندخوانی، متن را مرور کرده و تلاش کنید جزئیات را به یاد بیاورید. این مرحله به افزایش حافظه شما کمک می‌کند.
تنوع
از تنوع در متونی که تندخوانی می‌کنید، استفاده کرده تا تندخوانی جذاب‌تر شود و از خستگی جلوگیری کنید.
استراحت
حتماً از استراحت‌های کوتاه بین جلسات تندخوانی استفاده کنید تا مغزتان بهترین عملکرد را داشته باشد.
با تمرین منظم تندخوانی و پیروی از راهنمایی‌های فوق، ممکن است تمرکز و حافظه شما بهبود یابد. همچنین، به خودتان زمان دهید تا به تدریج تکنیک‌های مناسب را پیدا کرده و به تعداد کتب و متون مختلفی برای تندخوانی دسترسی پیدا کنید.
مشکلات شخصی و خانوداگی هم میتونه باعث عدم تمرکز دائم برای درس خوندن باشه :(( ؟؟
قطعا بله