شیمی را می‌توان یکی از مهمترین دروس تخصصی پایه دوازدهم دانست و نمره این درس در معدل نهایی دانش آموز تاثیر بسزایی خواهد داشت. علاوه بر این هر قدر دانش آموز در کنکور درصد بالایی از درس شیمی را پاسخ دهد، امتیاز بهتری در کنکور کسب خواهد کرد.
اهمیت درس شیمی در کنکور ریاضی و تجربی به قدری بالا است که اگر در کنکور 50 درصد از درس شیمی را به درستی پاسخ بدهد، رتبه او در بین 6 هزار نفر اول کنکور خواهد بود. داشتن برنامه ریزی برای کنکور در دستیابی به نمرات عالی نقش بسیار مهمی خواهد داشت.
ماهیت درس شیمی و چالش‌های دانش آموزان
درس شیمی پایه دوازدهم از سه بخش کلی تشکیل شده است. متن‌هایی که مطالب درسی را توضیح می‌دهند، مفاهیم شیمی از جمله شناخت مواد و ساختارها و مسئله‌ها از مهمترین بخش‌های درس شیمی هستند که مطالعه هر بخش بایستی به شیوه درست خود انجام شود. ت
تنوع مطالب درسی بسیار زیاد است و همین مساله یک چالش بزرگ برای دانش آموزان است. به همین دلیل بسیاری از دانش آموزان نمی‌توانند با این درس ارتباط برقرار کنند و بر مطالب مسلط باشند. اما اگر با روش صحیح مطالعه درس شیمی آشنایی داشته باشند، خواهند دانست که این درس بسیار شیرین و جذاب است. کافی است درس شیمی را روش اصولی و درست مطالعه کنند و برنامه ریزی داشته باشند.
برای شروع باید یک برنامه دقیق و منظم داشته باشید و بر اساس آن مباحث را مطالعه کنید:
برنامه ریزی برای مطالعه درس شیمی دوازدهم
با استفاده از یک برنامه منظم و دقیق می‌توان در طول هفته 4 الی 5 ساعت را برای مطالعه مفید و موثر درس شیمی در نظر گرفت. اگر هر روز یک ساعت الی یک ساعت و نیم برای مطالعه درس شیمی وقت بگذارید، پس از گذشت یک ماه متوجه خواهید شد که بخش زیادی از کتاب را یک بار به طور کامل دوره کرده‌اید. حال برای برنامه ریزی درس شیمی باید به چند نکته توجه کنید:
اهداف کوتاه مدت و بلند مدت تعیین کنید
هدف گذاری یکی از مهمترین مراحل برنامه ریزی برای رسیدن به موفقیت تحصیلی و کسب امتیازهای برتر است. وقتی شما هدفی را برای خودتان مشخص می‌کنید، با انگیزه و تلاش بیشتری به مطالعه پرداخته و عملکرد بهتری خواهید داشت. هدف گذاری به دو صورت انجام می‌شود. هدف گذاری بلند مدت و هدف گذاری کوتاه مدت.
در هدف گذاری بلند مدت شما هدف نهایی را در نظر می‌گیرید. به عنوان مثال با خودتان عهد می‌بندید که نمره پایان ترم شما در درس شیمی باید 18 یا بالاتر از آن باشد.
اما در هدف گذاری کوتاه مدت شما برای هفته‌های پیش رو برنامه ریزی می‌کنید. به عنوان مثال مشخص می‌کنید که تا پایان هفته اول بایستی تا پایان فصل اول را دوره کرده و در امتحانی که هفته آینده پیش رو دارید نمره بالاتر از 17 کسب کنید.
هدف گذاری را می‌توان یک عامل انگیزشی مهم و موثر دانست که به دانش آموزان کمک می‌کند با برنامه ریزی دقیق‌تر و با انگیزه بیشتر درس‌ها را مطالعه کنند. بنابراین شما باید دو نوع برنامه ریزی داشته باشید. یکی برای اهداف بلند مدت و دیگری برای اهداف کوتاه مدت.
مطالب درسی را به بخش‌های کوچکتر تقسیم کنید
کتاب شیمی پایه دوازدهم از چهار فصل تشکیل شده است. دانش آموزان با توجه به میزان سختی هر فصل بایستی مباحث را به چند بخش دسته بندی کنند. برای دسته بندی مطالب باید بر اساس سختی و آسانی مطالب هر صفحه دسته بندی را انجام دهید.
ابتدا عملکرد خودتان در هر فصل را مشخص کنید. به عنوان مثال ممکن است شما در فصل اول هیچ مشکلی نداشته باشید و در طول هفته با یک بار مطالعه و یک مرور مختصر مطالب را به ذهن بسپارید. اما در فصل دوم کمی مشکل دارید و مطالب برایتان دشوارتر است.
چطور مطالب را دسته بندی کنیم؟
مطالب را بر اساس عملکرد خود دسته بندی کنید و سپس در برنامه خود زمان کافی برای مطالعه و مرور مطالب در نظر بگیرید. دقت داشته باشید که برنامه ریزی زمانی موثر خواهد بود که بر اساس نیازها و توانایی‌های شما طراحی شده باشد. شما نمی‌توانید با برنامه ریزی یک دانش آموز دیگر مطالعه موثری داشته باشید. برنامه ریزی برای کنکور باید به طور انفرادی و متناسب با توانایی هر فرد انجام شود.
زمان مورد نیاز برای مطالعه هر بخش را مشخص کنی
پس از دسته بندی مطالب کتاب، نوبت به آن می‌رسد که زمان مورد نیاز برای مطالعه و دوره هر بخش را با توجه به وضعیت درسی خود مشخص کنید. اگر در یکی از بخش‌ها ضعیف هستید باید زمان بیشتری را برای مطالعه کتاب و منابع کمک درسی اختصاص دهید. بهتر است این زمان را در طول هفته تقسیم کنید تا ذهنتان خسته نشود.
از طرفی باید زمانی که در اختیار دارید را در نظر داشته باشید. اگر برای آزمون هفته آینده برنامه ریزی می‌کنید، می‌توانید روزانه در دو نوبت یک ساعته مطالعه کنید. در میان این دو نوبت زمانی را برای استراحت در نظر بگیرید. البته حجم مطالبی که در این مدت باید مطالعه شود در دفعات مطالعه شما تاثیر خواهد داشت. اگر حجم مطالب زیاد است باید تعداد دفعات مطالعه را بیشتر کنید.
مدت زمان مطالعه چقدر باشد؟
هر دانش آموز توانایی‌های منحصر به فرد خود را دارد. برخی از دانش آموزان می‌توانند به مدت یک ساعت و نیم مطالعه کنند و در تمام زمانی که در نظر گرفته شده است بهترین بهره را می‌برند. اما برخی دیگر بیشتر از یک ساعت نمی‌توانند درس بخوانند و تمرکز خود را از دست می‌دهند. به همین دلیل هر دانش آموز باید بر اساس توانایی خود زمان مطالعه را مشخص کند.
روش‌های موثر برای یادگیری شیمی دوازدهم
اگر دانش آموزان از روش صحیح یادگیری برای مطالعه درس شیمی دوازدهم استفاده کنند، در مدت زمانی کوتاه می‌توانند مطالعه موثر و باکیفیتی داشته باشند. بسیاری از دانش آموزان زمان زیادی را صرف مطالعه می‌کنند اما به نتیجه مطلوب دست پیدا نمی‌کنند. برای بالا بردن کیفیت یادگیری بهتر است از چند روش که در ادامه معرفی خواهیم کرد استفاده کنید:
مطالعه فعال داشته باشید
یکی از بهترین روش‌های یادگیری درس شیمی، داشتن مطالعه فعال است. برای داشتن مطالعه فعال باید در زمان مطالعه بایستی یک دفترچه داشته باشید و پس از مطالعه هر بخش، نکات مهم را در دفترچه خود یادداشت کنید. با این کار نه تنها مطالب در حافظه بلند مدت شما ذخیره خواهد شد، بلکه در زمان مرور دوباره مطالب، یک خلاصه از درس را در اختیار دارید که به راحتی می‌توانید نکات مهم را در مدت زمانی کوتاه دوره کنید.
مهمترین تکنیک‌‌های مطالعه فعال
- یادداشت برداری را فراموش نکنید. نکات مهم را در حاشیه کتاب یا دفترچه یادداشت کنید.
- از خودتان سوال بپرسید و عملکرد خودتان را در هر بخش ارزیابی کنید
- از تصویرسازی برای تثبیت مطالب در ذهنتان استفاده کنید
- اصطلاحات ناآشنا را شناسایی کرده و آنها را در دفتر خود یادداشت کنید
- برای خود سوال طرح کنید و سعی کنید جواب آنها را از داخل متن درس پیدا کنید
- پاراگراف بندی شده درس بخوانید و پس از اتمام هر پاراگراف آنچه که متوجه شده‌اید را برای خودتان بازگو کنید
نکات مهم درس را خلاصه نویسی کنید
یکی از روش‌های موثر یادگیری خلاصه نویسی کردن مطالب کتاب است. در این روش دانش آموز مطالب هر بخش از کتاب را به زبانی ساده و به صورتی که برای او قابل فهم باشد به صورت خلاصه می‌نویسد. برای این کار نیازی نیست تمام مطالب را بنویسید. تنها نکات مهم و مطالبی که به نظرتان ارزشمند هستند را در قالب یک صفحه خلاصه کرده و آنها را به زبانی ساده یادداشت کنید.
با استفاده از این روش هر زمان که بخواهید درس را دوره کنید، می‌توانید از خلاصه نویسی‌ها استفاده کرده و در مدت زمانی کوتاه نکات مهم را مطالعه نمایید. اگر برایتان امکان پذیر است خلاصه نویسی‌ها را یکبار با صدای بلند برای خودتان توضیح دهید. در زمان خلاصه نویسی بخش‌ها را با رنگ‌‌های مختلف جدا کنید تا پیدا کردن آنها برایتان ساده باشد.
از منابع کمک درسی استفاده کنید
شاید برخی از دانش آموزان بگویند که به کتاب کمک درسی نیازی ندارند و تنها با توضیحات معلم و مطالبی که در کتاب درسی نوشته شده است به راحتی می‌توانند در امتحان نمره خوبی کسب کنند. اما باید بگوییم که کتاب‌های کمک درسی به پیشرفت تحصیلی دانش آموز کمک موثری خواهد کرد و لازم است که دانش آموزان برای مطالعه بیشتر از یک منبع کمک درسی استفاده کنند.
مزایای استفاده از منابع کمک درسی
- دانش آموزان مطالعه بیشتری خواهند داشت و این مسئله در بهبود کیفیت یادگیری آنها نقش بسیار مهمی خواهد داشت
- دانش آموزان با نمونه سوالات بیشتری آشنا می‌شوند و با حل کردن تمرین‌ها می‌توانند نقاط ضعف و قوت خود را شناسایی کنند
- این امکان برای دانش آموزان فراهم می‌شود که دانش آموزان بر روی مباحثی که نیاز به مطالعه بیشتر دارد، متمرکز شده و نکات بیشتری را بیاموزند
- با استفاده از منابع کمک درسی دانش آموز می‌تواند پا به پای تدریس معلم مطالب را مطالعه نموده و نکات مهم را یک بار دیگر دوره کند.
حل مسائل و تمرین‌های شیمی دوازدهم
رشته شیمی از چند بخش تشکیل شده است و هر بخش روش حل مسئله منحصر به فرد خود را دارد. برای حل مساله دانش آموز ابتدا باید نحوه خواندن مسئله را بداند و بتواند روی سوال را خوانده و درک کند که از او چه چیزی خواسته شده است. در نتیجه اولیه مرحله برای حل مسائل شیمی تجزیه و تحلیل روی سوال است. در مرحله بعد باید با توجه به دانسته‌ها، پاسخ صحیح را به دست آورد.
توانایی درک و حل کردن مسائل شیمی در موفقیت دانش آموز نقش بسیار موثری دارد و مهم است که دانش آموز با روش حل مسئله آشنایی کامل داشته باشد.
آشنایی با انواع مسائل شیمی
مسائل شیمی به سه دسته حفظی، مفهومی و مسائل تقسیم می‌شوند. اولین کاری که برای حل مسائل انجام می‌دهید این است که روی سوال را با دقت بخوانید و به آن چه که مسئله از شما خواسته است توجه کنید. پیش از حل مساله باید مطمئن شوید که همه واحدها و عباراتی که در صورت مساله آمده است را می‌دانید. برای برخی از مسائل نیاز است که با اصول شیمیایی آشنایی داشته باشید. هر مبحث قانون، رابطه و تعریف مشخصی دارد که با دانستن آنها مشکلی برای حل مسائل نخواهید داشت.
برای حل مسائل باید به چند نکته مهم توجه کنید:
- روی سوال را درست بخوانید و داده‌ها را تجزیه و تحلیل کنید.
- راه حل‌هایی که به خاطر دارید را مرور کنید و به جزئیات آن و اطلاعاتی که می‌خواهد دقت کنید.
- داده‌ها را از صورت مساله استخراج کرده و آنها را برچسب گذاری کنید و یک گوشه بنویسید.
- مساله را حل کرده و بررسی کنید که آیا پاسخی که به دست آورده‌اید منطقی است یا خیر.
حل کردن مسائل شیمی را تمرین کنید
برای حل کردن مسائل شیمی باید به طور کامل بر مسئله مسلط باشید و پس از نوشتن معادله و فرمول نویسی مسئله را حل کنید. برای این که میزان تسلط شما بالاتر رود و در یافتن فرمول مناسب به مشکل نخورید بهتر است تمرین‌های بیشتری حل کنید. هر قدر تمرین بیشتری داشته باشید سرعت حل مساله شما بیشتر خواهد شد.
محاسبات را چندین بار انجام دهید و اطمینان حاصل کنید که از فرمول درست استفاده کرده‌اید. یک روش خوب برای مطالعه شیمی، استمرار در حل تمرینات و مسائل شیمی است.
اشتباهات خود را تحلیل کنید
پس از آن که مسائل شیمی را حل کردید بایستی پاسخ خود را با پاسخ درست مقایسه کنید. در این مرحله باید ایرادات خود را پیدا کرده و مبحثی که در آن ضعیف هستید را شناسایی کنید. با این کار خودتان به راحتی می‌توانید نقاط قوت و ضعفتان را شناسایی کرده و با مطالعه منابع کمک درسی و مرور مطالب کتاب شیمی ایرادات خود را رفع نمایید.
برای این که به نتیجه درستی برسید بهتر است در زمان حل مسائل از کتاب کمک نگیرید، از ماشین حساب استفاده نکنید، تا حد امکان به مطالبی که یادداشت کرده یا خلاصه نویسی‌های خودتان مراجعه نکنید، محاسبات را روی کاغذ و با اتکا به دانش خود انجام دهید تا مشخص شود که در کدام بخش ضعف دارید.
مرور کلی مباحث شیمی دوازدهم
کتاب شیمی دوازدهم از چهار بخش تشکیل شده و در هر فصل به مباحث مختلفی پرداخته شده است. در این بخش می‌خواهیم هر یک از فصل‌ها را به طور مختصر بررسی کرده و با روش مناسب برای مطالعه هر فصل آشنا شویم.
فصل اول: مولکول‌ها در خدمت تندرستی
اولین فصل شیمی دوازدهم به مبحث مولکول‌ها و نقش آنها در سلامت و تندرستی موجودات و انسان‌ها پرداخته شده است. موضوع کلی این فصل درباره سلامت جامعه و رعایت بهداشت فردی بوده و مسائلی که به رعایت بهداشت فردی و شیوع بیماری‌ها ارتباط دارد مورد مطالعه قرار می‌گیرد. در فصل اول با انواع مواد شوینده و مبنای کار مواد اسیدی و بازی آشنا خواهید شد. مباحث فصل اول عبارتند از:
- عملکرد شوینده‌ها
- PH
- ثبات تعادل
- اسید و باز
- پاک کننده‌های خورنده
- پاک کننده‌های غیر صابونی
- پاک کننده‌های صابونی
بهترین روش برای حفظ کردن مطالب و حل مسائل مربوط به این فصل یادداشت برداری و نوشتن نکات مهم است. بحث اسیدها و بازها یکی از مهمترین مباحث شیمی دوازدهم هستند که در کنکور نیز از این مبحث سوال خواهد آمد.
فصل دوم: آسایش و رفاه در سایه شیمی
در این فصل مباحث مربوط به اتم، عناصر تشکیل دهنده آن، کاربرد این عناصر در زمینه فناوری و انرژی و … مورد بررسی قرار می‌گیرد. علم الکتروشیمی یکی از مباحثی است که در این فصل به طور کامل توضیح داده شده است و دانش آموزان با انواع واکنش‌ها که منجر به تولید انرژی الکتریکی می‌شوند، آشنا می‌شوند. مباحثی که در این فصل مطالعه خواهند شد بدین شرح است:
- سلول گالوانی
- اکسایش و کاهش
- سلول سوختی
- خوردگی
- برقکافت
- آبکاری
- نیروی الکتروموتوری
فصل سوم: شیمی جلوه‌ای از هنر، زیبایی و ماندگاری
این فصل به مطالعه و بررسی ویژگی‌های ماده و عواملی که موجب تغییر خواص مواد می‌شود می‌پردازد. دانش آموزان با انواع اتم‌ها و ارتباط آنها با یکدیگر آشنا خواهند شد. مبحث توزیع الکترون یکی از مباحثی است که در این فصل مورد بررسی قرار خواهد گرفت و در مورد چینش اتم‌ها اطلاعاتی را در اختیار دانش آموزان قرار می‌دهد. مباحث این فصل بدین شرح است:
- رفتار مولکول‌ها و توزیع الکترون
- سیال‌های مولکولی و یونی
- فلزها
- جامد یونی
- عدد کوئوردیناسیون
- انرژی فروپاشی و چگالی بار
- سیلیس، گرافن و سازه‌های یخی
- جامد کووالانسی
مطالب این بخش حفظی بوده و نیاز است که دانش آموز با استفاده از یک برنامه ریزی دقیق و منظم مطالب را مطالعه کرده و آنها را به خاطر بسپارد.
فصل چهارم: شیمی، راهی به سوی آینده‌ای روشن‌تر
این فصل به مبحث ذرات آلاینده و ذراتی که سلامت و زندگی انسان‌ها را به خطر می‌اندازد می‌پردازد. یکی از مهمترین عوامل آلاینده هوا، سوخت خودروها است که باعث می‌شود سالانه انسان‌های بسیاری جان خود را از دست بدهند. امروزه از روش‌های مدرنی برای کاهش میزان آلایندگی خودروها استفاده می‌شود که دانش آموزان در این فصل با آن آشنا خواهند شد. مباحث این فصل عبارتند از:
- انرژی فعالسازی در واکنش
- انواع آلاینده‌ها
- مبدل کاتالیستی
- تغییر حجم سامانه در تعادل گازی
- گروه عاملی و سنتز مولکول آلی
- ساخت بطری
- بازیافت
نتیجه گیری
درس شیمی پایه دوازدهم یکی از دروس بسیار مهم دوره دوم متوسطه است که در معدل امتحانات نهایی و رتبه کنکور تاثیر بسزایی دارد. شاید بسیاری از دانش آموزان به دلیل پیچیدگی مباحث شیمی به مطالعه این درس علاقه‌ای نشان ندهند، اما اگر با برنامه ریزی درست و روش موثر یادگیری به مطالعه این درس بپردازند، خواهند دانست که شیمی نه تنها سخت نیست، بلکه بسیار شیرین و ساده است.
توصیه ما به دانش آموزان این است که با استفاده از روش تندخوانی شیمی مطالب را مطالعه کرده و کیفیت یادگیری خود را افزایش دهند. بدین ترتیب در کوتاه‌ترین زمانی که در اختیار دارند بهترین استفاده را خواهند کرد. برای مطالعه هر فصل از روش مشخصی استفاده کنید و از یک مشاور یا معلم راهنمایی بخواهید. طبق برنامه ریزی پیش بروید و از منابع کمک درسی غافل نشوید.
