برای مطالعه درس زیست شناسی روش های مختلفی مثل PQ4R، مردر یا روش زیست 9 بعدی وجود دارد. این روش های مطالعه قدیمی هستند که به کارگیری سختی دارند. روش های مطالعه جدید و حرفه ای وجود دارند که زیست یا هر درس حفظی را می‌توان طبق این مطالعه به خوبی یاد گرفت. افراد زیادی توانسته اند با استفاده از روش PQSM درصد پاسخ به سوالات زیست را به میزان قابل توجهی بالا ببرند. این روش مطالعه فوق حرفه ای بر مبنای دو مهارت قرار گرفته است که شامل Mind-map و Speed reading است. با یادگیری این مهارت می‌توان طی 9 هفته زیست و هر درس دیگر حفظی را به زانو درآورد. در ادامه مطالعه زیست یازدهم را با استفاده از تکنیک PQSM مورد بررسی قرار می‌دهیم.
روش مطالعه PQSM
بهتر است که قبل از یادگیری روش مطالعه زیست یازدهم، با روش PQSM بیشتر آشنا شوید. PQSM مخفف عبارت PRE-READING, QUESTIONING, SPEED-READING, MIND-MAP است که در ادامه این روش را به اختصار توضیح خواهیم داد.
پیشخوانی (P)
در این بخش باید مطلب را به صورت تیتروار و سریع بخوانید و اشکال را بررسی کنید. در این قسمت نیاز به بررسی جزئیات مطلب نیست، چرا که باید مطالب کلی را برداشت کنید.
طرح سوال (Q)
در این بخش باید خودتان به عنوان طراح سوال، سوالات مهم را مد نظر قرار دهید. این امر به شما کمک می‌کند تا بدانید چه قسمت هایی از متن مهم هستند و از آن سوال طرح میشود. به عبارتی روی هر قسمت از مطالعه خود، سوالاتی را طرح کنید که مطالب بیشتر در ذهن شما ماندگار شوند.
تند خوانی (S)
در این بخش شما قادرید با روش تندخوانی، مطلب را حفظ کرده و تقریبا 40 درصد از نکات مهم موجود در متن های تخصصی را استخراج کنید. به جای خواندن متن به صورت کامل یا مرور بیش از حد آن، میتوانید با استفاده از این روش سرعت بیشتری در مطالعه داشته باشید.
نقشه ذهنی (M)
این روش یادداشت برداری و مرور فوق حرفه ای است که به عنوان ایده ای توسط تولمن مطرح میشود. برای حفظ درس ها، معمولا نیاز است که آنها را حداقل ۵ بار مرور کنید تا در ذهن تثبیت شوند. استفاده از روش های قدیمی زمان بر است، بنابراین با استفاده از این روش می توانید به مرور دروس با سرعت بالا بپردازید.
بخش های ذکر شده در تکنیک PQSM، به عنوان مهارت مطالعه شناخته می‌شوند. برای یادگیری این مهارت، نیاز به سرعت خواندن و استفاده از نقشه ذهنی وجود دارد که نیازمند یادگیری خلاصه نویسی، حاشیه نویسی و پیدا کردن کلمات کلیدی است. عموما یادگیری مهارت تندخوانی حدود سه هفته زمان می‌برد و مهارت ذهنی همچنین فرآیندی دارد. با آموزش کلیه این مهارت ها در طول دو ماه، می توان به بهترین نتیجه در آزمون کنکور دست یافت.
نحوه مطالعه زیست یازدهم بر اساس فصل ها
در هنگام مطالعه درس زیست شناسی، توجه کنید که مباحث زیست یازدهم نسبت به دهم، مفاهیمی پیچیده تر و سنگین تری دارند. همچنین، در آزمون کنکور، سوالات بیشتری مستقیما از این درس طرح میشود. بنابراین، متن کتاب درسی زیست یازدهم بسیار حائز اهمیت است. برای آشنایی بهتر با روش مطالعه زیست باید به طور کامل به آن مسلط شوید و فقط به جزوات و درسنامه های متفرقه برای مطالعه اکتفا نکنید. در واقع، بیشتر تمرکز خود را بر روی کتاب زیست شناسی یازدهم قرار دهید. در ادامه به نحوه مطالعه هر فصل از زیست یازدهم می‌پردازیم.
فصل اول: تنظیم عصبی
این فصل از کتاب به دو بخش معرفی و بررسی مولکول های بافت عصبی پرداخته و وظایف هر کدام را به تفکیک بیان کرده است. شما میتوانید با استفاده از روش PQSM خلاصه نویسی در مورد مفاهیم یاخته های بافت عصبی داشته باشید. پس از آن سوالاتی طرح کنید که بتوانید در انتهای فصل به هر کدام پاسخ دهید. همچنین می توانید یک نقشه ذهنی از ساختار دستگاه عصبی رسم کنید و به یادگیری سریع تر برسید.
فصل دوم: حواس
فصل حواس در سه گفتار به موضوع دریافت انتقال اطلاعات توسط حواس پرداخته شده است. مباحث گیرنده های حسی، حواس ویژه و تفسیر هر یک از آنها و در نهایت گیرنده های حسی جانوران بهترین مباحث برای طرح سوال در این فصل هستند. برای یادگیری بیشتر میتوانید از روش تندخوانی برای زیست، خلاصه نویسی، خواندن عکس ها، حاشیه نویسی، توجه به پاورقی و در نهایت نقشه ذهنی استفاده کنید. با استفاده از این روش، برای مرور مجدد شما فقط یک یا دو صفحه از مطالب خلاصه نویسی خود را نیاز دارید که به سرعت مطالعه شما کمک می‌کند.
فصل سوم: دستگاه حرکتی
در فصل سوم این کتاب شاهد بررسی مسائلی مثل ساختار دستگاه حرکتی بدن انسان هستیم. این فصل در مورد مباحث استخوان ها و اسکلت و ماهیچه و حرکت صحبت کرده است. شما میتوانید با استفاده از روش PQSM در سریع ترین زمان ممکن این فصل را مطالعه کنید. پس از آن دو نقشه ذهنی در مورد بخش اول استخوان ها و اسکلت و بخش دوم ماهیچه و حرکت تهیه کنید و طبق آن علاوه بر آشنایی با وظایف هر کدام، با تشریح بافت آنها در قالب یک عکس آشنا شوید.
فصل چهارم: تنظیم شیمیایی
فصل تنظیم شیمیایی در دو گفتار بیان شده که قصد دارد تا ارتباط شیمیایی در بدن را مورد بررسی قرار دهد و عملکرد و وظیفه غده های درون ریز را بیان کند. با روش خلاصه نویسی زیست می توانید مباحث مذکور را در زمانی کوتاه مرور کنید. پس از مرور حتما در طی هفته تست های هر فصل را طبق برنامه ریزی درسی خود، حل کنید تا بتوانید در جلسه کنکور از پس سوالات ترکیبی زیست بر بیایید.
فصل پنجم: ایمنی
سیستم ایمنی بدن انسان، یک ساختار جذاب و منحصر به فرد دارد که بدن را در مقابل بیماری ها مقاوم می کند. این فصل در سه گفتار، به تفصیل ساختار و عملکرد دستگاه ایمنی بدن انسان می‌پردازد. در گفتار اول نخستین خط دفاعی بدن و شیوه های مختلف محافظت و عملکرد پوست بیان میشود. گفتار دوم واکنش عمومی بدن در دومین خط دفاعی یا همان یاخته های بیگانه خوار را مورد بررسی قرار می‌دهد. در نهایت بخش سوم دفاع اختصاصی سیستم بدن را شرح می‌دهد. می‌توان این فصل را در چند نقشه ذهنی خلاصه کرد و از خلاصه عمیق آن برای تندخوانی و مرور بیشتر فصل استفاده کرد.
فصل ششم: تقسیم یاخته
در این فصل، به بررسی فرآیند تقسیم یاخته و ساختار آنها می پردازیم. فصل ششم شامل 3 گفتار است که در طول آنها جزئیاتی از این فرآیند مورد بررسی قرار می‌گیرد. این فصل یکی از مهمترین فصل ها برای کنکور است، چرا که چند سوال ترکیبی از آن خواهید داشت. شما میتوانید با تشریح ساختار DNA در قالب نقشه ذهنی، تندخوانی رشتمان (میوز) و کاستمان (میوز) و تولید مثل جنسی، به خلاصه نویسی و یادگیری سریع بخش ها بپردازید.
فصل هفتم: تولید مثل
در فصل هفت که یکی از فصل های مهم زیست یازدهم است، در مورد دستگاه تولید مثل زنان و مردان صحبت شده است. این فصل دارای 4 بخش است که در بخش اول آن دستگاه تولید مثل مرد مورد بررسی قرار می‌گیرد. در بخش دو نیز دستگاه تولید مثل زنان شرح داده میشود. در بخش سوم از رشد و نمو جنین صحبت خواهد شد و در نهایت بخش چهارم را به تولید مثل در جانوران اختصاص داده است. با استفاده از تکنیک PQSM می‌توان این فصل را تا زمان کنکور به بهترین نحو یاد گرفت و در ذهن سپرد.
فصل هشتم: تولید مثل نهاندانگان
فصل هشتم زیست یازدهم مهمترین فصل گیاهی است که در دو بخش تولید مثل غیرجنسی را مورد بررسی قرار داده و در بخش سوم مبحث از یاخته تخم تا گیاه را شرح داده است. در این فصل، به بررسی چرخه های مهمی که در تشکیل رویان، دانه گرده، تشکیل تخم و سلول ضمیمه رخ می‌دهند، پرداخته شده است. این چرخه ها از اهمیت بالایی برخوردار هستند و برای درک بهتر آنها، بهتر است آنها را بر روی کاغذ رسم کنید و در کنار شکل، نکات مهم را نیز یادداشت کنید. توضیحاتی که درباره شکل ها نیز آورده شده است را فراموش نکنید.
فصل نهم: پاسخ گیاهان به محرک ها
در فصل نهم، بررسی نقش محرک های رشد در گیاهان و کارکردهای آنها بسیار حائز اهمیت است و هر سال یک سوال مرتبط با آنها در آزمون های زیستی پرسیده می شود. در این فصل، دو گفتار تنظیم کننده های رشد در گیاهان و پاسخ آنها به محیط، به تشریح محرک های رشد می‌پردازند و نقش آنها را مورد بررسی قرار می‌دهند.
بهتر است نقش محرک های رشد را به طور خلاصه یادداشت کنید و مطالعه فصل نه را با ترکیب آن با دیگر مباحث گیاهی در دوره زیست یازدهم تجربی انجام دهید. این روش کمک می‌کند تا درک شما از مباحث گیاهی عمیق تر شود و ارتباطات میان مباحث را بهبود بخشید.
اهمیت استفاده از روش PQSM در مطالعه زیست
در هنگام مطالعه زیست شناختی برای آزمون کنکور، باید به خاطر داشت که این مطالعه به صورت کاملا ترکیبی است و شما نمی‌توانید یک کتاب یا فصلی از آن را نادیده بگیرید. اگرچه از برخی فصل ها تنها یک سوال در کنکور خواهد آمد، اما احتمال دارد که هنگام پاسخ به سوالات دیگر، اطلاعات مربوط به آن فصل در بخشی از سوال یا گزینه‌ها آمده و شما باید برای پاسخ دادن به سوال تسلط کاملی داشته باشید. بنابراین، ضروری است که بتوانید مباحث مختلفی که در زیست مورد مطالعه قرار می‌‌دهید را با یکدیگر ترکیب کنید و یک جمع بندی کامل را در ذهن خود داشته باشید. در صورت استفاده از تکنیک PQSM شما میتوانید مباحث را به طور ترکیبی و خلاصه در قالب یک یا چند نقشه ذهنی مطالعه کنید و به تمام فصل های آن تسلط کافی داشته باشید.
نتیجه گیری
زیست شناسی با بالاترین ضریب در آزمون تجربی، اهمیت خود را در دروس کنکور نشان می‌دهد. بنابراین دانش آموزان در این رشته باید تمام تلاش خود را برای درک و حفظ مفاهیم این درس به کار بگیرند. برخی افراد فکر می‌کنند که فقط با خواندن و حفظ مطالب کتاب های زیست پایه دهم تا دوازدهم می‌‌توانند در آزمون کنکور موفق باشند، اما تجربه نشان داده است که اینگونه نیست. در این مقاله، شما را با روش مطالعه زیست با تکنیک PQSM به سبک اصولی و صحیح آشنا کردیم تا بتوانید علاوه بر فهم کامل مفاهیم درسی از طریق معلمان و فیلم های آموزشی، از درسنامه های معتبر استفاده کنید و با خلاصه نویسی، نکته برداری، طرح سوال و رسم نقشه ذهنی، به مفاهیم زیست شناسی مسلط شوید.