همین چند روز پیش یک بخش از شیمی را خواندم، اما نمی‌دانم چرا هیچ چیز به خاطر ندارم. با اینکه می‌دانم در زمان درس خواندن تمام حواسم جمع مطالب بود، اما…! همین موضوع باعث شده تا احساس استرس کنم و نتوانم تمرکز 100 درصدی داشته باشم. چنین حالتی را شما نیز تجربه کرده‌اید و من اطمینان دارم حتی تیزهوش‌ترین دانش آموزان نیز بارهای با این موضوع دست و پنجه نرم کرده‌اند.
مطالعه به ویژه برای امتحانات نهایی و کنکور می‌تواند دلهره آور باشد، به خصوص زمانی که می‌خواهید مطمئن شوید موضوعات درسی از ذهنتان پاک نمی‌شود؛ اما لازم نیست نگران این موضوع باشید، زیرا با برنامه ریزی و نگرش صحیح می‌توانید روش صحیح مطالعه بدون فراموشی را یاد بگیرید. در این بررسی از «آکادمی همای» در مورد دلایل به یاد نیاوردن مطالب بعد از خواندن درس و راهکارهای موثر برای مطالعه بدون فراموشی صحبت می‌کنیم.
آنچه در ادامه می‌خوانید
دلایل فراموشی بعد از مطالعه
فراموشی پس از مطالعه می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد که یکی از مهمترین آنها به اصطلاح «رمزگذاری بی‌اثر در طول فرآیند یادگیری» نامیده می‌شود. رمزگذاری به روش پردازش و ذخیره اطلاعات به حافظه اشاره دارد. اگر موضوعات درسی را عمیقا درک نکنید و معنای یک مسئله ریاضی یا زیست شناسی را نفهمید، موضوع مورد مطالعه خیلی سریع از ذهنتان می‌پرد. صرفا خواندن اطلاعات به صورت غیر فعال می‌تواند منجر به رمزگذاری سطحی شود. به این ترتیب، مغز اطلاعات را به صورت طولانی مدت در حافظه نگه نمی‌دارد.
یکی دیگر از دلایل فراموشی پس از مطالعه، تداخل است. تداخل زمانی رخ می‌دهد که اطلاعات جدید در یادآوری مطالب قبلاً آموخته شده اختلال ایجاد کند. دو نوع تداخل وجود دارد؛ اولی «تداخل پیشگیرانه» است که در آن مطالب قبلا خوانده شده با اطلاعات جدیدتر تداخل دارند و دیگری «تداخل عطف به ماسبق» است که در آن اطلاعات جدید مانع از یادآوری مطالب قدیمی می‌شود. تداخل پیشگیرانه زمانی رخ می‌دهد که شما برای مثال درس تاریخ را یا شیمی می‌خوانید. تداخل عطف به ماسبق مواقعی رخ می‌دهد که شما دو موضوع مشابه را با هم می‌خوانید.
می‌توان گفت که فراموش کردن مطالب بعد از خواندن، بیشتر یک موضوع فنی است. به این معنی که به روش مطالعه شما باز می‌گردید. اگر روش صحیح مطالعه بدون فراموشی را یاد بگیرید، امکان ضبط اطلاعات در حافظه به صورت طولانی مدت را دارید. با این حال، دیگر دلایل مربوط به فراموش دروس بعد از خواندن عبارتند از:
- تکرار نکردن: اگر مطالب در فواصل زمانی کوتاه دوباره خوانده نشوند، به سرعت فراموش می‌شوند.
- استرس و خستگی: سطح استرس بالا یا کمبود خواب می‌تواند تثبیت و بازیابی اطلاعات از حافظه را مختل کند.
- حالت عاطفی: علاقه نداشتن به مطالب درسی یا وجود مشکلات روانی می‌توانند یادآوری مطالب را دشوار کنند.
- تغذیه نامناسب: نداشتن یک رژیم غذایی سالم و مصرف غذاهای فرآوری شده باعث ضعیف شدن حافظه می‌شود.
روش‌های صحیح مطالعه بدون فراموشی
ابتدا باید بدانید که هوشمندانه مطالعه کردن بهتر از سخت تلاش کردن است. ذهن شما در ساعات خاصی از روز بهتر عمل می‌کند و این موضوع برای هر فردی متفاوت از دیگری است. درک اینکه چه زمانی بیشتر هوشیار هستید به شما کمک می‌کند زمان مطالعه بهینه خود را تعیین کنید. مهمتر از همه، زمانی را برای مطالعه انتخاب کنید که تمرکز و حفظ موضوع برای شما راحت‌تر باشد. زمانی که خسته هستید یا حواس‌تان پرت شده است، وقتتان را برای مطالعه تلف نکنید، زیرا بیشتر از اینکه چیزی یاد بگیرید، وقت خود را از دست می‌دهید. با درک این موضوع، حالا به سراغ روش‌های صحیح مطالعه بدون فراموشی می‌رویم:
تدوین یک برنامه مطالعاتی اثربخش
ایجاد یک برنامه مطالعاتی مشخص و سازمان یافته برای به یادآوری مطالب در بلند مدت ضروری است. ابتدا تمامی دروسی که باید بخوانید را لیست کنید. سپس هر درس را به قطعات کوچکتر تقسیم کنید. روزها و زمان‌های خاصی را برای موضوعات خاص تعیین کرده و سپس برای هر روز اهداف قابل دستیابی تعیین کنید. برای مثال، خواندن یک بخش از ریاضی در روز قابل دستیابی‌تر از خواندن چند بخش است. این موضوع حتی باعث می‌شود تا آن بخش را به طور عمیق‌تر وارد ذهن خود کنید.
پایبندی به یک برنامه مطالعاتی موثر اهمیت زیادی دارد. این موضوع به شما کمک می‌کند در مسیر موفقیت بمانید و در کار خود تداوم داشته باشید. علاوه بر این، در برنامه خود زمانی را برای استراحت و تفریح بگنجانید، زیرا فراغت باعث تازه سازی ذهن می‌شود. ورزش کردن بهترین گزینه است. انجام حرکت‌های کششی، یوگا یا حتی وزنه زدن باعث افزایش جریان خود به مغز می‌شود. تفریح کردن نیز باعث افزایش تمرکز می‌شود و انرژی ذهنی شما را شارژ می‌کند.
ایجاد یک محیط مطالعه متمرکز
محیط مطالعه می‌تواند نقش مهمی در درک عمیق مطالب داشته باشد. مکانی را انتخاب کنید که عاری از حواس پرتی باشد، مانند گوشه‌ای آرام از کتابخانه یا اتاق خوابتان! فضای مطالعه باید روشن و راحت باشد. نور طبیعی در میزان یادگیری موثر است، اما در شب‌ها مجبور هستید از نور لامپ استفاده کنید. نور محیط باید به اندازه‌ای باشد که باعث خواب آلودگی شما شود. سپس هر دستگاهی که باعث حواس پرتی شود را خاموش کنید. صدای پیامک، نوتیفیکیشن شبکه‌های اجتماعی یا وسوسه برای دیدن تلویزیون را کنار بگذارید.
مکانی با حداقل وسایل را انتخاب کنید تا جزئیات داخل محیط باعث حواس پرتی شدن نشوند. میز و صندلی مناسب داشته باشید و سعی کنید در زمان مطالعه به جای خوابیدن، بنشینید. دراز کشیدن باعث ایجاد احساس خواب آلودگی می‌شود. اگر در تمرکز مشکل دارید، سعی کنید در طول جلسه مطالعه به موسیقی گوش دهید یا استراحت کوتاهی داشته باشید. در نهایت، این شما هستید که باید روی خودتان کار کنید تا تمرکز و توجه 100 درصدی در زمان مطالعه داشته باشید.
استفاده از راهکارهای تداعی مطالب
تداعی مطالب ابزاری عالی برای کمک به یادآوری اطلاعات و فراموش نکردن مطالب است. این روش بدین معناست که شما با استفاده از یکسری کلمات خاص یا تصاویر، یک موضوع درسی را به یاد می‌آورید. برای مثال، کلمه «گلادیاتور» شما را به یاد تاریخ رم باستان می‌اندازد یا عکس «آلبرت انیشتین» شما را یاد فرمول E=MC2 میندازد. مهم است که بدانید چگونه باید کلمات و تصاویر را مطابق با موضوع درسی خود انتخاب کنید. این کار باعث می‌شود تا به یادآوری یک موضوع، مطلب با فرمول برایتان ساده‌تر باشد.
توجه داشته باشید که تداعی مطالب باید برای شما معنادار است. سعی کنید یک کلمه یا تصویر مرتبط با درسی که می‌خوانید را انتخاب کنید. تصویر «آلبرت انیشتین» بدون شک با فیزیک ارتباط ندارد و نه با زیست شناسی! علاوه بر این، مهم است که مطالب را به طور منظم مرور کنید، زیرا این موضوع به تقویت اطلاعات در حافظه کمک می‌کند. اگر مطالب را در فواصل طولانی بخوانید، حتی با استفاده از تداعی مطالب نیز ممکن است تنها بخشی از موضوعات را به خاطر بیاورید.
تمرین تکنیک‌های یادگیری حسی
تکنیک‌های یادگیری حسی مانند فلش کارت‌ها، امتحان گرفتن از خود یا تست زدن می‌توانند به شما کمک کنند اطلاعات را راحت‌تر به خاطر بسپارید. هنگام مطالعه به سراغ یادداشت‌های خود بروید یا فلش کارت‌ها را مرور کنید. در صورت امکان، از ضبط‌های صوتی برای مرور اطلاعات استفاده کنید. اگر قدرت شنیداری بالایی دارید، بعضی از موضوعات درسی را به صورت صدا ضبط کنید و آنها را در فواصل زمانی کوتاه گوش دهید تا مطالب به طرق دیگری به یاد شما بیایند.
یکی دیگر از تکنیک‌های یادگیری حسی، نوشتن است. نوشتن از بخش متفاوتی از مغز نسبت به خواندن استفاده می‌کند. این بدان معنی است که وقتی برای نوشتن یک موضوع درسی در طول زمان مطالعه یا بعد از خواندن درس وقت می‌گذارید، برای بار دوم آن موضوع را می‌خوانید. پس شما با تکنیک‌های شنیداری، بصری و نوشتاری می‌توانید یک موضوع به سه شیوه ویژه در ذهن خود ثبت کنید. این روش شاید زمان بیشتری از شما بگیرید، اما فوق العاده کاربردی است و ارزش امتحان کردن را دارید.
تمرکز بر یک موضوع در یک زمان
برخی از موضوعات برای درک کامل نیاز به تمرکز بالا دارند. پرش از موضوعی به موضوع دیگر اثربخشی یادگیری را کاهش می‌دهد و در نتیجه توانایی شما را برای حفظ اطلاعات محدود می‌کند. به هر قیمتی شده از این عادت دوری کنید. هنگام مطالعه، هر بار فقط روی یک موضوع تمرکز کنید. خواندن چند موضوع در یک زمان نه تنها باعث می‌شود تا مطالب را سطحی یاد بگیرید، بلکه زودتر از حالت عادی احساس خستگی خواهید کرد.
توصیه می‌کنیم مطالب درسی را به درستی زمان بندی کنید. برای مثال، صبح به مدت دو ساعت ریاضی بخوانید. سپس 10 دقیقه استراحت کنید. دوباره دو ساعت تاریخ بخوانید و 10 دقیقه استراحت کنید. شیمی و زیست شناسی یا فیزیک و ریاضی با یکدیگر همپوشانی محتوایی دارند، به این معنی که با هم ارتباط دارند؛ بنابراین بعد از خواندن شیمی، به سراغ زیست شناسی نروید. بهتر است فیزیک یا ریاضی بخوانید تا هم انگیزه داشته باشید و هم دو درس با موضوع متفاوت را پشت سر هم مطالعه کنید.
تعیین اهداف واضح و بیان آنها
قبل از شروع درس خواندن، ببینید در طول جلسه مطالعه به چه چیزی می‌خواهید برسید. داشتن اهداف خاص می‌توانند تمرکز و پیگیری در پیشرفت درسی را آسان‌تر کنند. به جای گفتن «من یک ساعت زیست شناسی می‌خوانم!» بهتر است بگویید: «بخش مربوط به ژنتیک زیست شناسی را می‌خوانم و تست‌هایش را می‌زنم.» این هدف واضح‌تر و مشخص‌تر است و دستیابی به آن امکان پذیر خواهد بود.
اهداف خود در جایی یادداشت کنید و به آن پایبند باشید. اهداف بزرگتر را به وظایف کوچکتر و قابل مدیریت تقسیم کنید تا از احساس سردرگمی نکنید. این موضوع اهمال کاری را کاهش می‌دهد، شما را در مسیر درست نگه می‌دارد و اطمینان می‌دهد که روی مهمترین موضوعات تمرکز دارید. با دانستن اینکه چه چیزی را باید در اولویت قرار دهید، در زمان و انرژی خود نیز صرفه جویی می‌کنید. یک هدف کاملاً تعریف شده باعث وضوح ذهنی می‌شود. این موضوع را مانند زمانی در نظر بگیرید که به سفر می‌روید. شما برای سفر برنامه ریزی می‌کنید تا نهایت استفاده و لذت را از آن ببرید.
داشتن تغذیه سالم و نوشیدن آب کافی
تغذیه مناسب نقش مهمی در تقویت حافظه، تمرکز و عملکرد شناختی دارد. غذاهای تقویت کننده مغز مانند ماهی‌های چرب (غنی از امگا 3)، مغزها، دانه‌ها و سبزیجات برگ‌دار را در رژیم غذایی خود بگنجانید. غلات کامل انرژی پایدار را در طول روز فراهم می‌کنند، در حالی که میوه‌هایی مانند انواع توت‌ها آنتی اکسیدان‌هایی دارند که از سلول‌های مغز محافظت می‌کنند. نوشیدن آب کافی نیز ضروری است، زیرا حتی کم آبی خفیف می‌تواند تمرکز را مختل کند.
از مصرف بیش از حد قند و غذاهای فرآوری شده خودداری کنید که ممکن است منجر به کاهش انرژی و کاهش وضوح ذهنی شود. به طور منظم از وعده‌های غذایی غنی از پروتئین، ویتامین‌ها و مواد معدنی برای حمایت از عملکرد انتقال دهنده‌های عصبی استفاده کنید. از میان وعده‌های کوچک و متعادل در طول زمان استراحت بین درس خواندن استفاده کنید تا سطح گلوکز (قند خون) را ثابت نگه دارید. تغذیه سالم نه تنها به مغز شما انرژی می‌دهد، بلکه باعث افزایش ماندگاری طولانی مدت مطالب در حافظه درسی می‌شوند.
داشتن خواب خوب و استراحت‌های منظم
خواب کافی برای تثبیت خاطرات و تقویت عملکرد شناختی حیاتی است. هر شب ۷ تا ۹ ساعت خواب با کیفیت داشته باشید تا به مغزتان اجازه دهید آنچه را که یاد گرفته‌اید پردازش کند. نحوه برنامه ریزی برای داشتن خواب کافی نیز مهم است. به این معنی که باید قبل از خواب به مدت 2 ساعت از خوردن نوشیدن‌های کافئین‌دار یا کار با گوشی همراه یا دیدن تلویزیون خودداری کنید. با این کارها بدن خود را برای داشتن خوابی عمیق آماده می‌کنید. گوش دادن به موسیقی آرامش بخش قبل از خواب به شدت توصیه می‌شود.
در حین مطالعه، استراحت‌های منظمی و وقفه‌های کوتاه داشته باشید. با هر 25 تا 50 دقیقه مطالعه 5 تا 10 دقیقه استراحت کنید. این روش که «تکنیک پومودورو» نام دارد، از خستگی ذهنی جلوگیری می‌کند و تمرکز را افزایش می‌دهد. استراحت‌های کوتاه به ذهن شما زمانی برای تازه شدن می‌دهد و فرسودگی تحصیلی را کم می‌کنند. ترکیب خواب مناسب با استراحت‌های منظم یک چرخه یادگیری بهینه را ایجاد می‌کند و باعث می‌شود تا مطالب را خیلی خود فراموش نکنید و در ذهن نگه دارید.
یادگیری روش‌ها و تکنیک‌های تندخوانی
تندخوانی شامل تکنیک‌هایی برای بهبود سرعت خواندن و در عین حال حفظ درک مطلب است. شما روی تجسم محتوا کار می‌کنید و به چشمانتان اجازه می‌دهید به سرعت در سراسر صفحات کتاب حرکت کند. برای هدایت چشم‌ها و کاهش حواس پرتی از یک اشاره گر مانند انگشت یا خودکار استفاده خواهید کرد. شما با این روش دید پیرامونی خود را گسترش می‌دهید تا به جای خواندن کلمه به کلمه، کلمات بیشتری را به طور همزمان وارد حافظه خود کنید.
ما در «آکادمی همای» به شما کمک می‌کنیم تا بر اصول تندخوانی مسلط شوید. دوره‌های ما به صورت آنلاین و حضوری هستند و شما تحت نظر اساتید مجرب این حوزه آموزش می‌بینید. مهارت و آموزش تندخوانی نه تنها به درک عمیق موضوعات درسی کمک می‌کند، بلکه در مدیریت زمان و کاهش استرس نیز موثر است. شما می‌توانید به ویژه برای کنکور، حجم زیادی از مطالب را بخوانید و به آنها مسلط شوید.
نظارت بر پیشرفت و ارزیابی اشتباهات
خودارزیابی منظم بهبود مستمر را تضمین کرده و زمینه‌هایی نیاز به تغییر و توجه بیشتر را مشخص می‌کند. پس از مطالعه، کیفیت درس خواندن را ارزیابی کنید تا تشخیص دهید در چه مواردی تسلط دارید و چه مواردی نیاز به بررسی بیشتر دارند. برای شبیه سازی شرایط واقعی آزمونی مانند کنکور و پیگیری عملکرد خود، از آزمون‌های آزمایشی استفاده کنید. اشتباهات خود را بررسی کنید تا بفهمید چرا رخ داده‌اند و چگونه باید از آنها در آینده اجتناب کنید.
اشتباهات ابزارهای یادگیری ارزشمندی هستند، زیرا باعث می‌شوند تا برای رسیدن به موفقیت تلاش بیشتری کنید. فقط یادتان باشد که یک اشتباه خاص را مدام تکرار نکنید، زیرا نشان می‌دهد که از آن درس نگرفته‌اید و وقت خود را تلف کرده‌اید. از دستاوردها و چالش‌های خود یک دفتر یادداشت ایجاد کنید. این کار باعث افزایش اعتماد به نفستان می‌شود و به شما انگیزه بیشتری می‌دهد. درحقیقت، نظارت بر نحوه درس خواندن راهی عالی برای جلوگیری از فراموشی مطالب بعد از مطالعه است.
کلام آخر
روش صحیح مطالعه بدون فراموشی شامل تعامل فعال با مطالب و تقویت آن در طول زمان است. با درک عمیق محتوا شروع کنید، آن را به بخش‌های کوچکتر و قابل مدیریت تقسیم کنید. مطالب را چندین بار در زمان‌های مختلف بخوانید و از خود امتحان بگیرید. ایجاد تداعی می‌تواند به خاطر سپردن اطلاعات پیچیده را نیز آسان‌تر کند. علاوه بر این، برای جلوگیری از خستگی و اطمینان از خواب مناسب، در طول جلسات مطالعه استراحت کنید، زیرا این کار نقش مهمی در تثبیت خاطرات و به یاد آوردن آنها دارد. از تکنیک تندخوانی استفاده کنید تا حجم زیادی از مطالب را در خاطر خود ثبت کنید. برای شرکت و استفاده از دوره‌های تندخوانی با تیم کارشناسان ما تماس بگیرید.