نحوه مطالعه زیست دوازدهم

مهم‌ترین درس رشته تجربی، زیست شناسی است که بیشترین ضریب را نیز دارد. در میان سه سال متوسط نیز زیست دوازدهم بیشترین اهمیت را دارد. بنابراین به عنوان جمع بندی می‌توانیم ادعا کنیم که نحوه مطالعه زیست دوازدهم برای داوطلبان کنکور و امتحان نهایی، مهم‌ترین چیزی است که باید به آن توجه داشته باشند.

بهترین روش مطالعه زیست دوازدهم

روش‌های زیادی برای مطالعه زیست دوازدهم توصیه و حتی تدریس می‌شود که اغلب آنها بر پایه تست زنی و کنکور هستند. زیست شناسی یک درس تئوری است که به طور کامل حافظه را درگیر می‌کند و هر چقدر بتوانید بهتر آن را به حافظه بلند مدت بسپارید؛ نتایج بهتری دریافت می‌کنید. از طرفی اغلب روش‌های قدیمی نحوه مطالعه زیست دشوار هستند و زمان زیادی طول می‌کشند. درست است که برای یادگیری زیست دوازدهم باید زمان زیادی صرف کنید؛ اما هدف از بکارگیری روش‌های مطالعه این است که در کم‌ترین زمان، بیشترین یادگیری را داشته باشید.

یکی از بهترین روش‌های مطالعه زیست دوازدهم تکنیک PQSM است. در این تکنیک از چهار روش پیشخوانی، طرح سوال، تندخوانی و نقشه ذهنی استفاده می‌شود. همانطور که می‌بینید این تکنیک به بخش‌های مختلفی را شامل می‌شود و تنها در یک مطلب یا کلیپ نمی‌توان آن را یاد گرفت. برای یادگیری جزئیات مختلف این روش، دو ماه زمان کافی است تا علاوه بر زیست دوازدهم بتوانید تمام دروس تئوری را در کمترین زمان و با بیشترین بازدهی مطالعه کنید.

تکنیک PQSM چگونه کار می‌کند؟

تکنیک PQSM بر دو تکنیک خلاصه نویسی و تندخوانی تمرکز دارد تا با ترکیب آنها بتوانید بیشترین بازدهی را دریافت کنید. مراحل مختلف این تکنیک به صورت زیر است:

پیشخوانی (P)

در این مرحله ابتدا کافی است یک نگاه کلی و روزنامه وار به مبحث مورد نظر بیاندازید و کلیات را در نظر بگیرید. لازم است سر فصل‌ها، سر تیترها، موضوعات و عکس‌های مطالب را بازبینی کنید و سعی کنید در ذهن خود آن‌ها را به یک دیگر مرتبط کنید. این به شما کمک می‌کند انگیزه و انرژی کافی برای مطالعه را نیز به دست آورید.

طرح سوال (Q)

در این مرحله شما باید سوالاتی که در مرحله قبل به ذهنتان رسیده را یادداشت کنید. به این صورت که مثل یک طراح سوال بخش‌های مهم و سوال برانگیز مطلب را پیدا کنید و آنها را بنویسید. با این کار می‌توانید بخش‌های مهم مطلب را پیدا کنید و سریع‌تر موضوع را یاد بگیرید.

تندخوانی (S)

یکی از مهم‌ترین قسمت‌های نحوه مطالعه زیست دوازدهم تندخوانی است که خود شامل چند تکنیک مختلف مثل خلاصه نویسی، پاورق نویسی،‌ کلمات کلیدی و … می‌شود. برای یادگیری تندخوانی صرفا مطالعه یک سری مطلب کافی نیست و شما باید بر اساس یک برنامه منظم تمرین کنید. دوره همای به شما کمک می‌کند تندخوانی برای زیست را در کوتاه‌ترین زمان ممکن فرا بگیرید و از این پس مطالعه بسیار سریع‌تر و عمیق‌تری داشته باشید.

نقشه ذهنی (M)

نقشه ذهنی که برای اولین بار توسط تونی بوزان معرفی شد یکی از بهترین تکنیک‌ها برای یادگیری است. با استفاده از این روش شما می‌توانید یک مطلب 10 یا 20 صفحه‌ای را تنها در یک صفحه خلاصه نویسی کنید و از آن برای مرور مطالب استفاده کنید. چرا که برای مطالعه زیست دوازدهم لازم است چندین بار مطالبی که مطالعه کرده‌اید را مرور کنید و تست‌های آن را بزنید؛ این کار با سایر روش‌های سنتی مدت زیادی طول می‌کشد.

نقشه ذهنی در واقع یک تصویر و نمودار از مباحث است که به صورت خلاصه کلمات و ایده‌های داخل مطلب را یادآوری می‌کند. با مشاهده نقشه ذهنی هر یک از مطالبی که قبلا مطالعه کرده‌اید دوباره یادآوری می‌شود و نیازی و مطالعه مجدد همه آنها نیست. تحقیقات نشان داده‌اند که استفاده از تصاویر و نقشه ذهنی برای مطالعه تا 60 هزار برابر یادگیری را افزایش می‌دهد.

نحوه مطالعه زیست دوازدهم بر اساس فصل ها

برای مطالعه زیست دوازدهم  و سایر دروس تئوری لازم است از تکنیک PQSM استفاده کنید تا به حداکثر یادگیری ممکن برسید و اصطلاحا زیست خود را ببندید. اگرچه یادگیری این تکنیک کار یک یا دو روز نیست؛ اما می‌توانید با استفاده از نکاتی که برای هر فصل از زیست دوازدهم بیان می‌کنیم به یک تصویر کلی از این تکنیک برسید. بنابراین توصیه می‌کنیم تا انتهای این مطلب با ما همراه شوید تا نحوه مطالعه زیست شناسی را بر اساس فصل‌های آن بررسی کنیم.

فصل اول: مولکول‌های اطلاعاتی

فصل اول زیربنای مبحث ژنتیک زیست است و بعد از تاریخچه کشف DNA و بخش‌های مربوط به آن، به مباحثی مثل نوکلئیک اسیدها، همانندسازی DNA و ساخت پروتئین‌ها بر اساس ترتیب آمینو اسیدها می‌پردازد. همانطور که گفتیم شما باید ابتدا یک پیشخوانی از مطلب داشته باشید و بعد سوالات خود را یادداشت کنید؛ در انتهای مطالعه باید بتوانید به این سوالات پاسخ دهید.

با استفاده از تکنیک‌های تندخوانی می‌توانید مطالب را به سرعت یاد بگیرید و به سمت یادگیری عمیق پیش بروید. شما می‌توانید مباحث مختلف مثل همانندسازی،‌ ترتیب آمینو اسیدها و … را در قالب نقشه ذهنی خلاصه کنید و از آن برای مرور استفاده کنید. توجه داشته باشید که در این فصل مباحثی مثل همانندسازی تک جهتی و دو جهتی،‌ آنزیم‌های همانندسازی و همانندسازی در یوکاریوت‌ها و پروکاریوت‌ها بیشتر برای طرح سوال استفاده می‌شوند.

فصل دوم: جریان اطلاعات در یاخته

این فصل بیشتر به نحوه ساخت پروتئین‌ها از روی ساختار DNA و شرایط آن می‌پردازد. مباحثی مثل تولید و رونویسی RNA، انواع RNA،‌ ساخت پروتئین و … بیشتر برای طرح سوال مورد استفاده قرار می‌گیرند. برای یادگیری عمیق این فصل باید تمام جزئیات و متن زیر عکس‌ها را نیز مطالعه کنید. به این منظور می‌بایست از تکنیک‌های تندخوانی،‌ پاورق نویسی، نحوه بیان ژن،‌ خلاصه نویسی و نقشه ذهنی استفاده کنید. با این کار می‌توانید کل فصل را در 3 تا 5 صفحه خلاصه و برای مرور از آن استفاده کنید.

فصل سوم: انتقال اطلاعات در نسل‌ها

در این فصل بیشتر شاهد مباحث ژنتیکی و انتقال اطلاعات بین نسل‌ها خواهید بود؛ در  موضوع این فصل این است که چه چیزی باعث تفاوت شما و خواهر یا برادرتان می‌شود. صفات و ارتباط آنها با ژنتیک مورد بحث قرار می‌گیرد و دو گفتار مفاهیم پایه و انواع صفات به آن خواهد پرداخت. این فصل بسیار آسان‌تر است و شما تنها با دو نقشه ذهنی از دو گفتار می‌توانید آن را به صورت خلاصه در بیاورید و یک یا دو سوال کنکور را به راحتی پاسخ دهید. توصیه می‌شود با آموزش تندخوانی انواع صفات بارز و ناقص، پیوسته و گسسته و … را به سرعت یاد بگیرید و در سوالات ترکیبی زیست از آن بهره ببرید.

فصل چهارم: تغییر در اطلاعات وراثتی

عوامل مختلفی می‌توانند در طول زمان باعث تغییر در ماده وراثتی یا DNA جانداران شوند که اساس تفاوت در گونه‌هاست. بیماری‌های ارثی ممکن است در اثر تغییر در دنا به وجود بیایند که حتی برخی از آنها منجر به مرگ نیز می‌شوند. یادگیری عمیق این فصل به دلیل پیچیدگی در انواع جهش‌ها و تغییرات ژنتیکی، کمی دشوار است. اما با تکنیک‌ PQSM می‌توانید در کمترین زمان به انواع جهش، عوامل موثر در تغییر جمعیت، تغییر در گونه‌ها، نوترکیبی و … مسلط شوید و سوالات ترکیبی کنکور را نیز به راحتی پاسخ دهید. توصیه می‌شود برای تسلط کامل بر این مبحث هر روز تعدادی تست از این درس را حل کنید تا با سوالاتی که از این فصل طرح می‌شود آشنا شوید.

فصل پنجم: از ماده به انرژی

جانداران برای انجام کارهای روزمره،‌ رشد و نمو و فعالیت‌های زیستی بدن خود به انرژی احتیاج دارند. در این فصل به فرایند پیچیده تبدیل مواد غذایی به انرژی در دسترس سلول یعنی ATP می‌پردازیم. این فصل شامل نمودارها و نقشه‌های ذهنی آماده در کتاب است که کار را برای شما آسان‌تر می‌کند. با این حال برای مطالعه این فصل باید تمام جزئیات را اصطلاحا قورت بدهید و خلاصه نویسی حرفه‌ای را فراموش نکنید.

فصل ششم: از انرژی به ماده

این فصل ترکیبی با فصل قبل محسوب می‌شود در حالی که کاملا برعکس آن است. در این فصل بیشتر با مباحث فتوسنتز گیاهان و نحوه استفاده از انرژی نور برای تولید مواد غذایی بررسی می‌شود. به عنوان پیش گفتار باید بدانید که گیاهان با فتوسنتز از کربن دی اکسید و نور، ATP و گلوکز می‌سازند. اما چرخه‌های مهمی مثل کربس در این مبحث سوال برانگیز است و باید به دقت خوانده شود. تعداد سوالات کنکور از این مبحث 1 سوال است؛ اما قابلیت ترکیب شدن با سایر فصول را دارد.

فصل هفتم: فناوری‌های زیستی

در این فصل جدیدترین تکنولوژی‌های مداخله در DNA، پروتئین، بافت و همچنین کاربردهای این تکنولوژی‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرند. مباحث این فصل بیشتر جنبه تئوری و حفظی دارند و باید تمام مطالب آن را به دقت حفظ کنید؛‌ چرا که از هر کجای این فصل ممکن است یک سوال مطرح شود. بنابراین باید با روش خلاصه نویسی زیست و تند خوانی آن آشنا شوید تا کل مطلب را در ذهن داشته باشید.

فصل هشتم: رفتارهای جانوران

انسان‌ها همواره به شناخت رفتار جانوران علاقه داشته‌اند و گونه‌های مختلف جانوری را از این نظر مورد بررسی قرار داده‌اند. در این فصل اساس رفتار جانوران و ارتباط آن با DNA، ارتباط انتخاب طبیعی با رفتارها و زندگی گروهی جانوران مورد بررسی قرار می‌گیرد. اگرچه این فصل راحت به نظر می‌رسد؛ اما  4 سوال کنکور از آن مطرح می‌شود و باید با دقت بالا مطالعه کنید. تکنیک PQSM به شما کمک می‌کند سریع‌تر این مبحث را یاد بگیرید و 4 سوال زیست را که تاثیر زیادی در انتخاب رشته شما خواهند داشت پاسخ دهید. تکنیکی که در دوره هیوا آموزش می‌بینید به شما کمک می‌کند هر سه گفتار این فصل را در سه صفحه خلاصه کنید و یک جمع بندی و مرور راحت اما موثر داشته باشید.

چرا باید زیست را ترکیبی بخوانیم؟

توجه داشته باشید که نحوه مطالعه زیست کنکور کاملا ترکیبی است و شما نمی‌توانید یک کتاب یا فصل را حذف کنید؛ در غیر این صورت بسیار ضرر می‌کنید. گرچه ممکن است از یک فصل تنها یک سوال مطرح شود، اما در سوالات دیگر به احتمال زیاد در بخشی از سوال یا گزینه‌ها اطلاعاتی از این مبحث خواهد آمد که شما باید برای پاسخ به آن تسلط داشته باشید. بنابراین لازم است بتوانید مباحث مختلفی را که از زیست مطالعه می‌کنید با یک دیگر ترکیب کنید و جمع بندی کاملی داشته باشید.

 برای مطالعه زیست چقدر زمان بگذاریم؟

بسیاری از مشاوران کنکوری و متخصصان توصیه می‌کنند برای هر درس نسبت به ضریب آن زمان بگذارید. زیست شناسی بیشترین ضریب را در زیرگروه 1 رشته تجربی دارد و به همین دلیل می‌بایست بیشترین زمان را روی آن بگذارید. از سوی دیگر درس زیست شناسی پیچیده است و انبوهی از اطلاعات تئوری را شامل می‌شود که ممکن است از حافظه خارج شوند. بنابراین لازم است به صورت مداوم برنامه مرور مطالب زیست شناسی را داشته باشید.

متخصصان توصیه می‌کنند یک چهارم از زمان مطالعه هفتگی خود را به زیست شناسی اختصاصی دهید. همچنین توصیه می‌شود حداقل 5 روز در هفته زیست بخوانید تا به طور کامل به مباحث آن مسلط شوید. از آنجایی که بیشترین سوالات ترکیبی از درس زیست شناسی خارج می‌شود،‌ باید تمام مطالب را به صورت عمیق و نه حفظی در ذهنتان داشته باشید تا بتوانید به درصد قابل قبولی از سوالات کنکور پاسخ درست بدهید. شما می‌توانید با استفاده از تکنیک‌های تندخوانی و خلاصه نویسی اختصاصی، سرعت یادگیری مطالب را بالا ببرید و تقریبا به هر سه کتاب زیست مسلط شوید.

چرا مطالعه زیست دوازدهم مهم است؟

زیست شناسی اساس رشته تجربی است و حتی بعد از قبولی در دانشگاه، رشته‌های زیر گروه 1 آن بر پایه زیست شناسی هستند. قطعا داوطلب تجربی که در رشته‌های پزشکی، داروسازی،‌ دندانپزشکی، پرستاری و … قبول می‌شود برای مطالعه دروس دانشگاهی خود به پایه زیست شناسی احتیاج دارد. بنابراین به همین دلیل است که زیست شناسی بیشترین ضریب را میان دروس رشته تجربی دارد.

شما برای موفقیت در کنکور باید بیشترین زمان را صرف مطالعه زیست شناسی کنید. اما در میان سه سال نیز زیست دوازدهم از بقیه سال‌ها مهم‌تر است؛ زیرا سوالات بیشتری از این مبحث استخراج می‌شود و برای کسب نمره خوب در آزمون نهایی به آن احتیاج دارید. همچنین در کنکور 1403 نمره آزمون نهایی 50% در قبولی شما در کنکور نیز نقش دارد. علاوه بر این دروس، زیست دوازدهم نسبت به سایر فصول راحت‌تر است و داوطلبان معمولا در کنکور درصد بالایی از سوالات این کتاب را پاسخ می‌دهند.